Αυγή της Κυριακής, 25/10/2009
«Υπάρχει μια νύχτα,
που ο θάνατος παίρνει τη μορφή
της Παναγιάς.
Σε μια τέτοια νύχτα,
θα ‘θελα να ξαναγεννηθώ
Μιχάλης Κόκκινος» (Ομιλία του Παναγιώτη Κανελλάκη για τον Μιχάλη Σ. Κόκκινο, Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, Νοέμβριος 1995)
Στάση ζωής. Ήταν και είναι ο ίδιος Παναγιώτης. Όπως και η μητέρα σου η Ζιζέλ είχες το χάρισμα να συσπειρώνεις γύρω σου έναν πυρήνα φίλων διαφορετικών, πιστών και σταθερών για δεκαετίες που με τρόπο μαγικό σε αγαπούσαν και σε συντρόφευαν στις διαδρομές σου ενωμένοι.
Πειραχτήρι και αιώνιος έφηβος. Ο Παναγιώτης της ΕΚΙΝ. Ο Παναγιώτης που καταργούσε τις διαχωριστικές γραμμές. Ο Παναγιώτης που μπορούσε με την ίδια ζέση να συνομιλεί με την Τζόαν Ρόμπινσον και με τα παιδιά που κατέφευγαν στον ΟΚΑΝΑ. Το ίδιο ριψοκίνδυνος στα Ανάβρυτα όσο και στα ράλι στα οποία λάμβανε μέρος ως νεαρός με το ψευδώνυμο Κάπταιν Νέμο. Παναγιώτης του πρώτου του παιδικού τραγουδιού, «ω μαγική, μαγική, μαγικό».
Παναγιώτης ο διαχρονικός. Παναγιώτης ο φίλος. Παναγιώτης συλληφθείς και βασανισθείς διότι δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις. Παναγιώτης της Ζιζέλ που τον έφερε στον κόσμο. Του αιώνιου φίλου και συνταξιδιώτη του σε όλες τις διαδρομές Γιώργου, του Μάκη, του Νικήτα, του Μιχάλη και του άλλου Γιώργου, του Νίκου, του Χρήστου, του Γιάννη και τόσων άλλων στη Γιάννη Σταθά να συνεδριάζουν με τους χαφιέδες απέξω. Παναγιώτης των δικηγόρων που μας βοήθησαν στις προσφυγές εναντίον των χουντικών διοικήσεων και το πλήρωσαν ακριβά.
Του Νίκου, του Τάκη, του Κωνσταντίνου, του Αντώνη. Παναγιώτης που προκαλούσε τη μήνη του Καραπαναγιώτη και του Κραβαρίτη στην Ασφάλεια στη Μεσογείων γιατί πρόδωσε την αστική του καταγωγή και την αμφισβήτησε συντασσόμενος με τους «αντεθνικώς δρώντας φοιτητάς» και τα κουμμούνια. Παναγιώτης ο θαρραλέος και δυναμικός που ως κρατούμενος στην Ασφάλεια στη Μεσογείων πήρες το όπλο του φρουρού αστυνομικού. Παναγιώτης ο μάγκας. Πήγες με ένα φορτηγάκι στο υπουργείο Παιδείας, την πρώτη μέρα μετά την πτώση της χούντας και σήκωσες όλο το αρχείο της χούντας για τους φοιτητές και με βάση αυτό έγινε και η αποχουντοποίηση στα πανεπιστήμια.
Παναγιώτης που αντιμετώπιζε τον Σπανό και τον Χατζηζήση στο ΕΑΤ /ΕΣΑ με αξιοπρέπεια και γενναιότητα. Τακ-τακ, τακ-τακ στον τοίχο του κελλιού. Κρατάω καλά, κρατάω γερά. Ο Παναγιώτης της ανθρώπινης επικοινωνίας ακόμη και μέσα στο ΕΑΤ. Ο Παναγιώτης που νωρίς κατάλαβε πως τη χούντα την πολεμάς χρησιμοποιώντας τις αντιφάσεις της. Όπως και κάθε χούντα άλλωστε. Και αυτή των ναρκωτικών. Ιδρύοντας την ΕΚΙΝ με τον Γιώργο χτύπησες τη χούντα εκεί που πονούσε, στην Ευρώπη και συσπείρωσες τα νέα παιδιά δημιουργώντας ένα πρόπλασμα για το φοιτητικό κίνημα και όχι μόνο.
Ο Παναγιώτης που εμπνέονταν από την αριστερά αλλά δεν κλεινόταν στα τείχη της. Ήθελε να τα κατεδαφίσει. Ο Παναγιώτης που «είδε τις φλέβες των ανθρώπων σαν ένα δίχτυ των θεών όπου μας πιάνουν σαν τ’ αγρίμια» – και προσπάθησε να το τρυπήσει. Το λέει ο Σεφέρης για τον Ευριπίδη. Ο Παναγιώτης της Παλαιστίνης. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ο Παναγιώτης του Πάμπλο. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται επίσης. Ο Παναγιώτης της πλατειάς ανάσας. Ο Παναγιώτης που έψαχνε τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Που αμφέβαλλε. Που αμφισβητούσε. Που αυτοσαρκάζονταν και γελούσε. Ο Παναγιώτης που μπορούσε να πει όχι και σε ένα ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Ο Παναγιώτης της Ιδιωτικής Οδού όπου σεργιανούσαν Ελυτικές κόρες με καλάθια με κρόκους στο κεφάλι.
Μιας ιδιωτικής οδού βαθύτατα συλλογικής και δημόσιας, που πρέσβευε την αξιοπρέπεια. Ήξερε να συγκρούεται χωρίς να γίνεται εχθρός. Έφτιαξε το σπίτι του στην Εύβοια με τα χέρια του, ένα σπίτι ανοιχτό σε όποιο νέο παιδί ήθελε να απεξαρτηθεί. Ο Παναγιώτης της Greenpeace, του OKANA. Ο Παναγιώτης της αντισυμβατικής σκέψης. Κάτω από τον αυτοσαρκασμό έπαλλε ανθρωπιά και ευαισθησία. Ο Παναγιώτης των δισταγμών και της απόφασης. Παναγιώτης ο ενωτικός, ο εραστής του βυθού και των ανέμων. Βουτούσε βαθιά.
Παναγιώτης στην κηδεία του Σεφέρη να τραγουδά με τα άλλα παιδιά εν μέση δικτατορία τα Επιφάνια του Θεοδωράκη και το «πάνω στην άμμο την ξανθή», πάνω στον τάφο του ποιητή. Ο Παναγιώτης της διασκέδασης. Παναγιώτης ο γοητευτικός. Που ρίσκαρε να πληγώνει και να πληγώνεται. Πιστός στον εαυτό του και στην αντιφατικότητα από την οποία σφύζει η ίδια η ζωή. Παναγιώτης ο ερωτευμένος. Παναγιώτης ο τρυφερός. Ο Παναγιώτης της ταχύτητας με τη μοτοσυκλέτα του στη Σόλωνος.
Παναγιώτης ο καταγραφέας της φρίκης στη «Μαρτυρία» και εμπνευστής του μέλλοντος δια του παρελθόντος και του παρόντος στο «Κεφάλι του Τούρκου». Ο σύντροφος Μιχάλης το έχει πει: « Η έκσταση δε γράφεται στην Ιστορία». Είσαστε πλάι πλάι και στην Ασφάλεια και στην ΕΣΑ. Τακ-τακ και πάλι.1 Τακ για το Α… Εσύ, ο Μιχάλης και ο Νικήτας. Έτσι δεν «καταγράφεται» και ο Παναγιώτης. Γιατί ήξερε καλά, όπως ο Ελύτης, ότι, «Η ιδιωτική οδός «κόβει» δρόμο μέσα στην ιστορία. Πας πιο γρήγορα στο σπίτι σου περνώντας απ’ την Κωνσταντινούπολη. Κι όμως δεν είναι το σπίτι σου όπως το ήξερες παρά μια αγροικία με διπλές πέτρινες σκάλες, όπως το σπίτι του Αλεξάντερ Πούσκιν, στην Κριμαία».
Παναγιώτη ταξίδεψες, τις πιο πολλές φορές με συνταξιδιώτη τον Αριστογείτονά σου, τον Γιώργο, σε όλο τον κόσμο και σε όλες τις διαδρομές. Εν τη ευρεία εννοία. Μίλησες με όλες τις φυλές. Και αυτό εν τη ευρεία εννοία. Στην πραγματικότητα όμως όλη σου τη ζωή ανέβαινες την κλίμακα, σαν τη διπλή πέτρινη σκάλα του Πούσκιν. Σεμνός. Δεν έγινες ποτέ μεγαλοδικηγόρος. Κοκκίνιζες στο δικαστήριο από σεμνότητα όταν υπεράσπιζες τα «δάχτυλα στο φιλιατρό» του ποιητή. Δηλαδή τους καλούς, τους αδύναμους και τους δίκαιους. Σκόνταφτες στα σκαλοπάτια. Έπεφτες. Ίσως να μάτωναν και τα γόνατα. Μετά σκόνταφταν οι φίλοι σου ή οι αγαπημένες σου. Και αυτών τα γόνατα μάτωναν. Ίσως και η καρδιά τους. «Όπου κι αν γυρίσω είσαι πίσω μου κι όπου ν’ αγναντέψω». Θύμωνες για λίγο. Μετά τους έδινες τα χέρι και τους σήκωνες.
Τους έστρεφες προς τη φύση και τη δημιουργία, είτε από την Greenpeace, είτε από την Εύβοια, την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες. Και βέβαια από την πόλη που αγάπησες, την Αθήνα.
Έφυγες ερωτευμένος και χαρούμενος. Η Μυρτώ σου είχε δώσει νέα ζωή και ήταν πλάι σου ώς την τελευταία στιγμή. Γεμάτος ελπίδα γι’ αυτόν τον δύσκολο, παράλογο κόσμο και τη δική σου ζωή. Η μοίρα το έφερε να «φύγεις» στην αιώνια πόλη. Σε πρόδωσε η καρδιά σου. Γιατί όμως, γιατί εμείς θα σε θυμόμαστε πάντα στο σπίτι σου στα Ιλίσια να γράφουμε στον ΟΗΕ ελπίζοντας να θυμηθεί την Ελλάδα που στέναζε και βιάζονταν από τους Απριλιανούς να συμπαρασταθεί επιτέλους και στην ΕΚΙΝ με το λαμπερό βλέμμα σου, όταν μας διάβαζες Λουντέμη, με το ανεπαίσθητα πλάγιο χαμόγελό σου όταν μας απήγγειλες το «είστε υπέρ ή κατά» από το ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη, στη Γιάννη Σταθά, με την πόρτα μισάνοιχτη, με το σκούρο μπλέ μάλλινο μπουφάν σου,ένα βράδυ του Δεκέμβρη με χιονόνερο,το κεφάλι σου ελαφρά ριγμένο προς τα πίσω, με τη μοτοσυκλέτα σου με την μηχανή ήδη αναμμένη, έτοιμος να ανέβεις και να φύγεις με το γκάζι πατημένο προς το φωτεινό μέλλον όλων μας;
Οι φίλοι σου
Ιδρυτικό μέλος της ΕΚΙΝ, με πλούσια αντιδικτατορική δράση
Γεννήθηκε το 1942 στην Ανδρίτσαινα της ορεινής Ολυμπίας. Το 1959 αποφοίτησε από τα Ανάβρυτα και το 1964 από τη Νομική Σχολή.
Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο και έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, στο Δίκαιο. Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο.
Ίδρυσε με τον Γιώργο Βερνίκο την ΕΚΙΝ, της οποίας υπήρξε πρόεδρος από το 1970 έως το 1972. Συνελήφθη και βασανίστηκε για την αντιδικτατορική του δράση από την Ασφάλεια και την ΕΣΑ.
Ιδρυτής το 1991 μαζί με τον Γιώργο Βερνίκο του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, της οποίας υπήρξε πρόεδρος μέχρι το 2002. Μέλος σε πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις. Εξέδωσε δύο βιβλία, τη Μαρτυρία, (εκδ. Όμβρος 1996) και το “Κεφάλι του Τούρκου”, ( εκδ. Καστανιώτη,2005).
Αντιπρόεδρος του ΟΚΑΝΑ. Αρθρογράφησε ευρύτατα για το πρόβλημα των ναρκωτικών και την αναμόρφωση και βελτίωση της σχετικής νομοθεσίας.
Αγάπησε και αγαπήθηκε πολύ. Χειροτέχνης και μάστορας. Απέκτησε μια κόρη, τη Χρύσα, το τελειότερό του έργο. Και έκανε πολλά καλά. Μας άφησε στις 20 Οκτωβρίου 2009, στη Ρώμη.
