ΤΑ ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡΔΙΠΛΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ
Της Ιωάννας Σωτήρχου, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2009
Πώς συνδυάζεται μια συζήτηση για την καταπολέμηση της φτώχειας με ένα χλιδάτο περιβάλλον; Κι όμως: αυτό είναι ένα από τα θέματα που θα απασχολήσουν τους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών του μη κυβερνητικού τμήματος του Παγκόσμιου Φόρουμ για τη Μετανάστευση και την Ανάπτυξη, που συναντιούνται σήμερα στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης.
Στόχος τους είναι να διατυπώσουν τις μη δεσμευτικές, πλην τεκμηριωμένες προτάσεις τους προς τη διακυβερνητική διάσκεψη που θα ακολουθήσει στο Μέγαρο Μουσικής. Κι αν η πολυτελής διοργάνωση μπορεί να θεωρηθεί μέρος της παραδοσιακής φιλοξενίας του τόπου για τους εκατοντάδες διακεκριμένους προσκεκλημένους που θα λάβουν μέρος στο Φόρουμ, γεγονός είναι ότι δεν επιφυλάσσεται η ίδια γενναιοδωρία κατά την επίσημη υποδοχή όσων αναζητούν μια καλύτερη μοίρα: αλλά με αυτή την πτυχή θα ασχοληθεί κυρίως το αντι-φόρουμ που προγραμματίζουν αντιρατσιστικές και μεταναστευτικές οργανώσεις.
Μοχλός ανάπτυξης
Σε κάθε περίπτωση, η μετανάστευση θεωρείται μοχλός ανάπτυξης όχι μόνο για τις χώρες προορισμού αλλά και για τις χώρες προέλευσης. Και αυτή η ανάπτυξη προέρχεται πρωτίστως από την εργασία των μεταναστών, παρά την οποιαδήποτε μεγαλόστομη φιλανθρωπική διακήρυξη των πλούσιων και ισχυρών αυτού του κόσμου οι οποίοι συνηθίζουν να αποφασίζουν για την τύχη της ανθρωπότητας ερήμην της.
Απόδειξη; Τα εμβάσματα που στέλνουν οι μετανάστες στους δικούς τους ξεπερνούν εδώ και χρόνια -και μάλιστα κατά πολύ- την επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια: 240 δισ. δολάρια ήταν το συνολικό ποσό των εμβασμάτων το 2007 προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και ήταν ήδη υπερδιπλάσιο της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας, που «ακαθάριστη», δηλαδή προτού αφαιρεθεί η καταβολή του χρέους, έφτασε τα 117 δισ. δολάρια. Κι αυτό το ποσό αναφέρεται στα εμβάσματα που διακινήθηκαν με τους επίσημους τρόπους, γιατί υπάρχουν και παράτυπα δίκτυα μεταφοράς χρημάτων στην πατρίδα, οπότε το ποσό σαφώς αυξάνεται κατά πολύ.
Αν πάμε λίγο πιο πίσω χρονικά, το 2004, σε 36 από τις 153 αναπτυσσόμενες χώρες τα εμβάσματα ήταν μεγαλύτερα από κάθε άλλη ροή κεφαλαίου, είτε ιδιωτική είτε δημόσια. Δεδομένου ότι έκτοτε αυξήθηκαν τουλάχιστον κατά 50%, ο αριθμός των χωρών που λαμβάνουν περισσότερα από τους εκπατρισμένους τους παρά από τις ιδιωτικές επενδύσεις ή τις κυβερνητικές δωρεές έχει ασφαλώς αυξηθεί κι άλλο.
Για τον Ντίλιπ Ράθα, υψηλόβαθμο οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσιγκτον, που αναμένεται στην Αθήνα για το Φόρουμ, «τα εμβάσματα παρέχουν την πιο χειροπιαστή σύνδεση μεταξύ μετανάστευσης και ανάπτυξης, μία σχέση η σημασία της οποίας έχει αυξηθεί σημαντικά μετά τη χρηματοοικονομική κατάρρευση». Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο πέρσι το συνολικό ποσό των εμβασμάτων που έστειλαν οι μετανάστες στους δικούς τους στην πατρίδα τους έφτασε τα 330 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του «Εκόνομιστ Ιντέλιτζενς Γιούνιτ», περισσότεροι από ένας στους έξι κατοίκους του πλανήτη, περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι, ευεργετούνται κατά κάποιον τρόπο από τις ροές εμβασμάτων – στην πλειονότητά τους φτωχοί άνθρωποι. Ινδία με 27 δισ. δολάρια, Κίνα με 25,7, Μεξικό με 25 και Φιλιππίνες με 17 δισ. ήταν το 2007 οι χώρες που παρέλαβαν τα μεγαλύτερα ποσά από εμβάσματα.
Για να πάρουμε μια γεύση τού πόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα ποσά που στέλνουν οι μετανάστες στους δικούς τους στην οικονομική ανάκαμψη πολλών φτωχών χωρών, αρκεί να πούμε ότι σε μερικές χώρες ξεπερνούν το ένα τρίτο του εθνικού εισοδήματος και αποτελούν τη μεγαλύτερη και πιο σταθερή πηγή ξένου συναλλάγματος, ενώ για μερικές άλλες χώρες αποτελούν αντίβαρο στην αξία του εθνικού νομίσματος, εξασφαλίζοντας το ξένο νόμισμα που απαιτείται για τη χρηματοδότηση εισαγωγών και χρέους.
Σε τοπικό επίπεδο τα εμβάσματα έχουν τεράστιο αντίκτυπο για την κοινωνική ζωή των ανθρώπων στη χώρα καταγωγής των μεταναστών, εξασφαλίζουν τα αναγκαία προς το ζην σε εκατομμύρια ανθρώπους, τους απαραίτητους πόρους για πρόσβαση στην εκπαίδευση και σε υπηρεσίες υγείας, καθώς και το κεφάλαιο για μικρές επιχειρήσεις.
Πρόσφατο άρθρο του Ράθα μας δίνει μερικά απτά παραδείγματα:
* Για παράδειγμα, στη Σρι Λάνκα το βάρος ενός νεογέννητου σε νοικοκυριό που λαμβάνει έμβασμα είναι υψηλότερο από αυτό νεογέννητων σε άλλα νοικοκυριά.
* Ακόμη, σύμφωνα με έρευνα, το να επιτραπεί σε επιπλέον 3.000 Μπανγκλαντεσιανούς να εργαστούν στις ΗΠΑ θα δημιουργούσε μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη απ’ ό,τι η ετήσια εισοδηματική συνεισφορά της Γκραμίν, της πρωτοπόρου μικροχρηματοδοτικής τράπεζας στο Μπανγκλαντές.
Γιατί ανησυχούν
Το τελευταίο διάστημα διατυπώνονται διάφοροι φόβοι ότι η οικονομική κρίση μπορεί να μειώσει τις αποστολές εμβασμάτων κατά 5-7%, ενώ για το 2009 υπολογίζεται ότι υπάρχει μια ανάσχεση των χρηματικών ροών που αγγίζει τα 19 δισ. ευρώ.
Κατά πόσον η οικονομική κρίση επηρεάζει και αυτές τις χρηματικές μεταβιβάσεις που τόσα πολλά σημαίνουν για τους φτωχούς του αναπτυσσόμενου κόσμου;
«Το πόσα λεφτά πηγαίνουν στη χώρα καταγωγής επηρεάζεται και από τις εισοδηματικές ισοτιμίες. Δηλαδή, αν έχει υποτιμηθεί το τοπικό νόμισμα, που σημαίνει ότι έχει χάσει την αξία του έναντι του δολαρίου, ακόμη και αν στέλνουν λιγότερα χρήματα, μπορεί η τελική τους αξία όταν φτάνει στην πατρίδα τους να είναι μεγαλύτερη. Επιπλέον, η οικονομική κρίση δεν πλήττει όλους τους κλάδους της οικονομίας το ίδιο: συνήθως απολύονται πρώτοι οι εργαζόμενοι που κοστίζουν πιο πολύ στους εργοδότες και όχι αυτοί που μπορεί να εκμεταλλευτεί κάποιος είτε επειδή δεν είναι νόμιμα στην αγορά εργασίας είτε επειδή είναι πιο ευάλωτοι και σε επισφαλή κατάσταση και συνεπώς θα δεχτούν να δουλέψουν περισσότερο χρόνο με λιγότερα χρήματα. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν αρκετοί μετανάστες χωρίς χαρτιά που ωστόσο εργάζονται και στέλνουν χρήματα στην πατρίδα τους», εξηγεί στην «Ε» η καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο, Αντιγόνη Λυμπεράκη.
Ωστόσο, η διαδικασία αποστολής χρημάτων δεν είναι πάντα απλή: «Σε πολλές περιπτώσεις η προμήθεια που χρεώνεται είναι πολύ υψηλή και αγγίζει το 10% του ποσού του εμβάσματος, ενώ πέρα από τις νόμιμες οδούς υπάρχουν και τα παράτυπα κανάλια που έχουν μεγάλο ρίσκο, δεν είναι καθόλου αξιόπιστα και τα χρήματα μπορεί να μη φτάσουν ποτέ στους τελικούς τους αποδέκτες. Το αποτέλεσμα είναι να χάνονται πολύτιμοι πόροι από τους φτωχούς ανθρώπους. Γι’ αυτό μία από τις ιδέες που θα μας απασχολήσει στο Φόρουμ είναι να βρεθεί ένας εύκολος, φτηνός και ασφαλής τρόπος, ίσως μέσω ενός διεθνούς οργανισμού, για τη διαχείριση των εμβασμάτων προκειμένου να διευκολυνθεί η διαχείριση αυτών των σημαντικών ποσών για την ανάπτυξη», παρατηρεί η κ. Λυμπεράκη.
