Η ΑΥΓΗ, 29/12/2009, Γ. Κυρίτσης
Οι οικιακές εργάτριες είναι η πεμπτουσία των εργατών της παγκοσμιοποίησης, επισημαίνουν η Ντίνα Βαΐου και η Μαρία Στρατηγάκη μιλώντας στην “Αυγή” με αφορμή τον συλλογικό τόμο “Το φύλο της μετανάστευσης”.
Διεθνής καταμερισμός εργασίας και γυναικεία μετανάστευση
Στην Μαρία Καλυβιώτη
Το ζήτημα της έμμισθης οικιακής εργασίας των μεταναστριών και της συνεπαγόμενης αμφισβήτησης των ορίων μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού ανέδειξαν μεταξύ άλλων, οι συγγραφείς του συλλογικού τόμου “Το φύλο της μετανάστευσης”.
Οι επιμελήτριες του έργου, Ντίνα Βαΐου, καθηγήτρια στον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας του ΕΜΠ και επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος “Φύλο και Χώρος” του ΕΜΠ και Μαρία Στρατηγάκη, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου και γγ Ισότητας στη σημερινή κυβέρνηση, μίλησαν στην “Α” ρίχνοντας φως σε επιμέρους πτυχές του ζητήματος.
Αμφισβήτηση των ορίων “δημοσίου” και “ιδιωτικού” – Ξεπέρασμα της συζυγικής οικογένειας – Οικοδόμηση της Ε.Ε. ως πολιτειακή οντότητα
Υποστηρίζετε ότι διαμορφώνεται ένα σύνθετο πεδίο όπου αναδεικνύονται σημαντικές όψεις των σύγχρονων μεταναστεύσεων, στη διερεύνηση των οποίων είναι αναγκαία μια οπτική φύλου. Για ποιον λόγο;
Ν.Β.: Στα καινούρια μεταναστευτικά ρεύματα είναι πάρα πολύ αυξημένη η παρουσία των μεταναστριών και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τα αριθμητικά δεδομένα, αλλά κυρίως με το ότι είναι συγκλονιστικά μεγαλύτερος σε σχέση με παλιότερα ο αριθμός των γυναικών που μεταναστεύουν όχι ως μέλη οικογενειών, αλλά ανεξάρτητα. Υπάρχουν αξιολογήσεις στο πλαίσιο της οικογένειας ή της κοινότητας στην οποία ζει κανείς, που οδηγούν σε μια απόφαση να μεταναστεύσουν οι γυναίκες και όχι οι άνδρες. Και αυτό έχει να κάνει με ζητήματα τα οποία δεν ερμηνεύονται μόνο σε τοπικό επίπεδο, αλλά έχουν να κάνουν και με παγκόσμια θέματα όπως είναι ο διεθνής καταμερισμός της εργασίας, το τι είδους εργαζόμενους και ως προς το φύλο ζητούν τα μέρη όπου υπάρχει ζήτηση εργασίας. Αυτό δεν μπορεί κανείς να το ερμηνεύσει χωρίς να πάρει υπόψιν του όλο το πλέγμα των έμφυλων σχέσεων που καθοδηγεί τις αποφάσεις σε τοπικό επίπεδο αλλά και τις αναπαράγει μέσα από τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται τα διεθνή μεταναστευτικά ρεύματα.
Μ.Σ.: Στη σύγχρονη μετανάστευση εμπλέκεται και η οικιακή εργασία, πράγμα το οποίο εμπεριέχει τη διάσταση του φύλου. Στο παρελθόν, το φαινόμενο της μετανάστευσης για οικιακή εργασία δεν ήταν τόσο μαζικό όσο στις μέρες μας.
“Οι οικιακές εργάτριες είναι η πεμπτουσία των εργατών της παγκοσμιοποίηση”. Πως τεκμηριώνεται η παραπάνω φράση;
Ν.Β.: Δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει όλο το σύστημα της κοινωνικής αναπαραγωγής, εάν δεν υπήρχε αυτή η έμμισθη οικιακή εργασία που τώρα είναι πολύ γενικευμένη γιατί μπαίνει τόσο μαζικά η δουλειά των χαμηλά αμειβομένων μεταναστριών σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτές οι μεγάλες μετακινήσεις, τόσο των μετακινούμενων ατύπως, όσο και σε άλλες χώρες, μέσα από συμβάσεις μεταξύ κρατών, διαμορφώνουν αυτό που πολλές φορές το αναφέρουν στη βιβλιογραφία ως “αλυσίδες φροντίδας”. Αυτές λύνουν το πρόβλημα των οικογενειών στις αναπτυγμένες χώρες, αλλά δημιουργούν τεράστια κενά στις χώρες προέλευσης.
Στο βιβλίο μιλάτε για αμφισβήτηση των ορίων μεταξύ “δημοσίου” και “ιδιωτικού” χώρου.
Μ.Σ.: Από τη στιγμή που υπάρχει έμμισθη εργασία μέσα στον “ιδιωτικό” χώρο, αυτό είναι μια ένδειξη ότι δίκιο είχε η φεμινιστική θεωρία ότι δεν υπάρχουν όρια μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού.
Ν.Β.: Ταυτόχρονα η έμμισθη οικιακή εργασία δεν τίθεται σαν αντικείμενο δημόσιας διαπραγμάτευσης. Διευθετείται μέσα στο πλαίσιο του ιδιωτικού, ενώ δεν είναι καθόλου ιδιωτική υπόθεση.
Μ.Σ.: Βασική επίπτωση είναι ότι δεν υπάρχει επιθεώρηση εργασίας. Δεν ελέγχεται το κατά πόσο παρέχεται η κοινωνική ασφάλιση. Οι όροι εργασίας είναι τελείως ασαφείς και αρρύθμιστοι.
“Κανονικότητα” εργασίας και “φύση” του φύλου. Μπορείτε να το αναλύσετε περαιτέρω;
Ν.Β.: Η οικιακή εργασία στην κοινή αντίληψη ήταν αγάπη, προσφορά και φροντίδα. Τώρα, με το γεγονός ότι εμπλέκονται οι μετανάστριες και πρέπει αφενός να πληρωθούν και αφετέρου μπαίνει ένα ζήτημα κοινωνικής ασφάλισης, αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με επάγγελμα. Αποτιμάται, δηλαδή, οικονομικά. Οι μαρξιστές δεν θεωρούν την οικιακή εργασία, παραγωγική εργασία.
Μ.Σ.: Και εδώ μπαίνει η περίφημη συζήτηση για το μισθό της νοικοκυράς, που είχε τεθεί και από το φεμινιστικό κίνημα.
Ν.Β.: Τον καιρό εκείνο, κάποιες τάσεις του φεμινιστικού κινήματος συνομιλούσαν με τους μαρξιστές. Δεν υπήρχε η περίπτωση να δεχθούν ότι η οικιακή εργασία, που είναι στον ιδιωτικό χώρο και δεν αμείβεται, αποτελεί παραγωγική εργασία. Όλες αυτές οι προσπάθειες επιχειρούσαν να χωρέσουν την οικιακή εργασία στο θεωρητικό οικοδόμημα του μαρξισμού. Άλλες φεμινίστριες, δεν ασχολούνταν με αυτό.
Μ.Σ.: Τελικά επικράτησε ότι δεν ήταν σωστό να δοθεί μισθός στη νοικοκυρά, γιατί με αυτόν τον τρόπο, θα αποτιμούσαν μεν οικονομικά την εργασία, αλλά ταυτόχρονα θα παγίωναν τον καταμερισμό εργασίας μεταξύ των φύλων.
Ν.Β.: Πάντως στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ού αιώνα, διάφορες ομάδες φεμινιστριών στις ΗΠΑ, που αποκαλούνταν υλίστριες φεμινίστριες, είχαν προωθήσει καμπάνιες για τα “σπίτια χωρίς κουζίνες” και το “συλλογικό νοικοκυριό”. Δηλαδή οι γυναίκες για να προσφέρουν την οικιακή εργασία, οργανώνονταν σε συνεταιρισμούς και κάθε άνδρας που θα ήθελε το φαγητό του ή τα πλυμένα του ρούχα, θα έπρεπε να πληρώσει τη δική του ή όποια άλλη γυναίκα είχε αναλάβει μέσω του συνεταιρισμού να κάνει αυτή τη δουλειά.
Μ.Σ.: Και αυτό εδώ έρχεται να κολλήσει με το ξεπέρασμα της συζυγικής οικογένειας.
Στο βιβλίο κάνετε λόγο για “την οικοδόμηση της Ε.Ε. ως πολιτειακής οντότητας”. Μπορείτε να μας μιλήσετε για αυτό;
Μ.Σ.: Αναλύοντας τα κείμενα για τη μετανάστευση, τελικά βλέπεις ότι εμφανίζονται οι γυναίκες μόνο ως υποκείμενα τα οποία παρουσιάζονται με την ιδιότητά τους ως υποταγμένα σε κάποια ανδρική εξουσία. Είτε του κράτους, είτε του συζύγου, στην περίπτωση της οικογενειακής επανένωσης. Η Ε.Ε. προφανώς είναι μια νέα πολιτική οντότητα, η οποία διαμορφώνει και διαμορφώνεται από τις πολιτικές της.
Ν.Β.: Και ήδη, μέσα στους θεσμούς αυτής της νέας πολιτικής οντότητας, είναι εγγεγραμμένη η ανισότητα των φύλων.
