Της Ρένας Δούρου, 21 Σεπτεμβρίου 2010, http://www.statesmen.gr
Οι ενέργειες του Τούρκου πρωθυπουργού, που δικαιώθηκαν από το αποτέλεσμα του τελευταίου δημοψηφίσματος, γίνονται στο πλαίσιο μιας καλά σχεδιασμένης τακτικής, και όχι στη βάση συγκυριακών γεγονότων ή εν θερμώ. Εδώ και αρκετό καιρό, ο Ερντογάν δείχνει να προωθεί συστηματικά τη μεταρρυθμιστική του ατζέντα, μη φοβούμενος τις αντιδράσεις του στρατού ή του κατεστημένου αλλά περνώντας και στην αντεπίθεση (όπως, π.χ., με την περιβόητη ιστορία Εργκένεκον, αλλά και τη “Βαριοπούλα”).
Ήδη από το 2009, ο Ερντογάν είχε αφήσει να διαφανεί πως το τότε δημοψήφισμα, για την απευθείας εκλογή του προέδρου από τους πολίτες, δεν ήταν παρά η αρχή του απογαλακτισμού του πολιτικού συστήματος από τον εναγκαλισμό της στρατιωτικής εξουσίας. Τότε, η κορυφαία μεταρρύθμιση της απευθείας εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, συγκέντρωσε την αποδοχή του 68.95% των Τούρκων πολιτών. Και τότε ο Ερντογάν κατηγορήθηκε, σχεδόν όπως και σήμερα, για “κρυφή ατζέντα” και για διχασμό της χώρας. Τίποτε από αυτά δεν τον απέτρεψε να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις που υιοθετήθηκαν στις 12 Σεπτεμβρίου, και που ουσιαστικά ανοίγουν νέο κεφάλαιο στην πολιτική ζωή της Τουρκίας, φέρνοντάς την κοντύτερα στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Π.χ., με τη μεγαλύτερη δυνατότητα του κοινοβουλίου στο διορισμό των δικαστών, με τη λογοδοσία των στρατιωτικών ενώπιον πολιτικών δικαστηρίων, ή τη χαλάρωση των περιορισμών για απεργία και τη δυνατότητα πλέον των δημοσίων υπαλλήλων να διαπραγματεύονται συλλογικές συμβάσεις. Ιδιαίτερη θέση κατέχει και η μάλλον συμβολικής αξίας μεταρρύθμιση, σχετικά με την άρση της ασυλίας των πρωτεργατών του πραξικοπήματος του 1980, η οποία λειτουργεί περισσότερο ως μήνυμα με μελλοντικούς παραλήπτες, κι όχι τόσο ως αναμόχλευση του παρελθόντος (Εβρέν και λοιπών).
Ωστόσο, αν τα γεγονότα στο εσωτερικό της χώρας μαρτυρούν ότι αυτή βιώνει ουσιαστικά ημέρες μεταπολίτευσης, μέρες που αρκετοί πίστευαν ότι δεν θα έλθουν ποτέ, και μάλιστα υπό τη διακυβέρνηση ενός μετριοπαθούς, συντηρητικού ισλαμικού κόμματος, που αυτοπροσδιορίζεται ως “χριστιανοδημοκρατικό”, η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιάζει να παρατηρεί μάλλον αμήχανη τις ραγδαίες εξελίξεις. Βέβαια, οι αρμόδιοι θεσμοί (Κομισιόν) έσπευσαν να χαιρετίσουν το αποτέλεσμα, όμως ήταν φανερό ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες (Μέρκελ, Σαρκοζί κυρίως) θα προτιμούσαν περισσότερο μια Τουρκία του χθες, με τις αγκυλώσεις της, με μια πανταχού παρούσα στρατιωτική εξουσία, εγγυήτρια δύναμη της διαφύλαξης του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και της κοινωνίας – με άλλα λόγια μια καρικατούρα καρφωμένη στις δεκαετίες του 1980 και 1990, άρα εύκολα απορριπτέα, κυρίως για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης! Η στρατηγική του Ερντογάν (και του δραστήριου υπουργού Εξωτερικών του, Αχμέτ Νταβούτογλου) χαλάει τα σχέδια της προδιαγεγραμμένης δράσης Παρισιού και Βερολίνου, αποδεικνύοντας ότι η Τουρκία κάνει τα απαραίτητα θεσμικά βήματα προς την ΕΕ, αλλά εκείνη δεν συγκινείται ιδιαίτερα. Και αυτό η τουρκική κοινή γνώμη το έχει αντιληφθεί.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ινστιτούτου Transatlantic Trends, ενώ πριν από 6 χρόνια το 74% των Τούρκων διέκειντο ευνοϊκά προς την ευρωπαϊκή ένταξη, σήμερα το ποσοστό αυτό μειώθηκε σχεδόν στο μισό (38%), ενώ και το 48% των ευρωπαίων βλέπουν αρνητικά την τουρκική ένταξη. Παράλληλα, ένα 20% (από 10%) της τουρκικής κοινής γνώμης αντιμετωπίζει θετικά τη στενότερη συνεργασία με μουσουλμανικά κράτη της Μέσης Ανατολής…
Με τη μέχρι σήμερα πορεία του ο Ερντογάν έχει αποδείξει ότι είναι ηγέτης με σαφείς στόχους. Οι ευρωπαίοι ομόλογοί του θα αρθούν άραγε στο ύψος των περιστάσεων ή κρυφτούν πίσω από τις απλουστεύσεις των στερεοτύπων, προσβλέποντας σε ίδια, πολιτικάντικα οφέλη; Ο χρόνος απάντησης μετράει ήδη αντίστροφα…
