Της Ρένας Δούρου, Δημοσιεύθηκε στο Modern Diplomacy / www.presscode.gr, 24 Ιανουάριου 2012
Τη νέα αμυντική στρατηγική των ΗΠΑ για την επόμενη 10ετία παρουσίασε στις 5 Ιανουαρίου ο πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, από το Πεντάγωνο. Μείωση του αριθμού των δυνάμεων, αναδιάρθρωση των πεδίων ενδιαφέροντος με έμφαση στην περιοχή Ασίας – Ειρηνικού, εγκατάλειψη του δόγματος των δύο παράλληλων πολέμων, είναι μερικά από τα βασικά σημεία του αμυντικού δόγματος. Το δόγμα αυτό συνιστά τα πρώτα βήματα των ΗΠΑ στον κόσμο της μετά από την 11η Σεπτεμβρίου 2001, περιόδου και αξίζει να σημειωθεί ότι μειώνεται το αμερικανικό ενδιαφέρον για την Ευρώπη, που βρίσκεται πίσω από τις περιοχές Ασίας – Ειρηνικού, Μέσης Ανατολής ή Βόρειας Αφρικής. Κεντρικό ρόλο καλείται να παίξει ένα νέο ΝΑΤΟ με τη μορφή μιας «smart defense» – χαρακτηρισμός που ήδη χρησιμοποιείται από τον γ.γ. της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, Άντερς Φογκ Ράσμουσεν.
Η νέα αυτή προσέγγιση έγινε απαραίτητη κυρίως για δύο λόγους. Καταρχήν, και τούτο είναι και το σημαντικότερο, λόγω της σοβαρής οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ, μετά από την κρίση του 2008 (ας μη ξεχνάμε ότι τον περασμένο Αύγουστο για πρώτη φορά από το 1945 ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s υποβάθμιζε την αμερικανική οικονομία). Το δεδομένο αυτό, που οδηγεί σε σοβαρές περικοπές τον προϋπολογισμό, σε συνδυασμό με την κρατική εξυπηρέτηση υποχρεώσεων (σε ό,τι αφορά συντάξεις και την παροχή υπηρεσιών υγείας στο πλαίσιο προγραμμάτων όπως το Medicaid και το Medicare) που αφορούν στη γενιά των babyboomers (εκείνων που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν την περίοδο 1946 ως 1964), συνεπάγεται σοβαρότατη επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών των ΗΠΑ, σε βαθμό που πλέον δεν θα είναι δυνατό να ασκούν την παρεμβατική εξωτερική πολιτική που ασκούσαν ως σήμερα. Δηλαδή την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και εκείνη που ακολούθησε μετά από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Πρόκειται για τη θέση που αναπτύσσει στο βιβλίο του The Frugal Superpower (Public Affairs, 2010) ο καθηγητής Michael Mandelbaum. Χαρακτηριστικό και το γεγονός ότι πριν από λίγο καιρό ο τότε επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου, ναύαρχος Μάικ Μιούλεν έλεγε ότι το ίδιο το χρέος των ΗΠΑ συνιστά τη σοβαρότερη βραχυπρόθεσμη απειλή για την εθνική ασφάλεια. Υπολογίζεται ότι την επόμενη 10ετία ο αμυντικός προϋπολογισμός θα μειωθεί κατά 500 δις δολάρια…
Ο δεύτερος λόγος που κατέστησε απαραίτητη την αλλαγή του αμυντικού δόγματος των Αμερικανών ήταν η ανάγκη για μετάβαση στην, μετά τους πολέμους σε Ιράκ (πλήρης απόσυρση το 2011) και Αφγανιστάν (όπου η αποχώρηση θα ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια), περίοδο, με οργανωμένο τρόπο. Και τούτο μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από την προκλητικότητα του Ιράν, την κάθε άλλο παρά μετριοπαθή στάση της Κίνας, τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή αλλά και τις νέες απειλές στον κυβερνοχώρο και το διάστημα.
Σήμερα λοιπόν, που η επιστροφή στην οικονομική ευημερία της χώρας θεωρείται από την Ουάσινγκτον ζωτικής σημασίας στρατηγική επένδυση, το νέο αμυντικό δόγμα δίνει σημασία στη ζώνη Ασίας – Ειρηνικού, με επίκεντρο την Κίνα. Το Πεκίνο, που είναι εταίρος και ανταγωνιστής, αποτελεί την κορυφαία πρόκληση για τις ΗΠΑ. Στο επίκεντρο πάντως εξακολουθεί να παραμένει η περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής, με βασικά σημεία αναφοράς την ασφάλεια του Ισραήλ και την απειλή που θεωρεί η Ουάσινγκτον ότι συνιστά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η ισλαμιστική απειλή παραμένει ενεργή, κυρίως στο Πακιστάν, στο Αφγανιστάν, την Υεμένη, τη Σομαλία καθώς και τη Νότιο Ασία και τη Μέση Ανατολή. Να σημειωθεί ότι μεταξύ των απειλών δεν συγκαταλέγονται η Βενεζουέλα ή η Κούβα. Επίσης, σύμφωνα με το νέο δόγμα, αποτελεί παρελθόν η παράλληλη διεξαγωγή πολέμων σε δύο μέτωπα. Πλέον ο στόχος είναι η διεξαγωγή μιας βασικής επιχείρησης κι ενδεχομένως, μιας δευτερεύουσας, μικρότερης εμβέλειας. Τέλος, μειώνεται αλλά διατηρείται η δυνατότητα πυρηνικής αποτροπής.
Το γεγονός ότι το ενδιαφέρον των ΗΠΑ στρέφεται σαφώς στην περιοχή Ασίας – Ειρηνικού και τους ντόπιους συμμάχους τους (όπως είναι η Ιαπωνία, η Νότιος Κορέα) και άλλες δυνάμεις – κλειδιά, όπως η Αυστραλία αλλά και η Ινδία (που πρόσφατα αγόρασε εξοπλισμό από τις ΗΠΑ), στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του Πεκίνου, σηματοδοτεί με τον πιο επίσημο τρόπο την ανακατάταξη των πεδίων του αμερικανικού ενδιαφέροντος, με την Ευρώπη να υποβαθμίζεται αισθητά. Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι αναφέρεται μετά από όλες τις χώρες της Ασίας – Ειρηνικού ενώ δεν γίνεται καμία ονομαστική αναφορά σε ευρωπαϊκή χώρα, ούτε καν στην «ειδική σχέση» των ΗΠΑ με τη Βρετανία.
Η Ουάσινγκτον θέτει ως προτεραιότητά της το ΝΑΤΟ (για «πολλαπλασιαστή ισχύος» έκανε λόγο ο Ομπάμα), το οποίο μπορεί να αλλάξει μετά από την αποχώρηση από το Αφγανιστάν και αναμένει από τους Ευρωπαίους να συνδράμουν σημαντικά στο «στρατηγικό βάρος», χωρίς όμως κάποιο αντάλλαγμα στο επίπεδο του πολιτικού ελέγχου της Συμμαχίας, το οποίο μονοπωλούν μέχρι σήμερα… Με άλλα λόγια, το μήνυμα είναι σαφές: οι ΗΠΑ αποδεσμεύονται από την Ευρώπη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική.
Τελευταία παρατήρηση: μπορεί να μειώνονται οι στρατιωτικές δυνάμεις λόγω των οικονομικών δυσκολιών ωστόσο η βούληση της Ουάσινγκτον για ηγεμονεύοντα ρόλο παραμένει. Και για το σκοπό αυτό οι στρατιωτικές δαπάνες, που σήμερα αποτελούν το 40% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών, θα παραμείνουν κολοσσιαίες. Τούτο σημαίνει ότι ο αμερικανικός αμυντικός προϋπολογισμός (530 δις δολάρια το 2012) θα συνεχίσει να υπερβαίνει εκείνους των δέκα χωρών που έχουν τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες, ως εγγύηση της δυνατότητας ηγεμόνευσης…
