Της Ρένας Δούρου, Realnews, 3 Μαρτίου 2013
Μια αποστροφή μου σε πρόσφατη τηλεοπτική εκπομπή έγινε αντικείμενο ευρείας αναπαραγωγής στα social media: αναφερόμενη στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, την ΑΟΖ, είπα ότι εσχάτως κάποιοι ανακάλυψαν ότι “δεν πρόκειται περί απορρυπαντικού”. Το είπα αυτό γιατί τελευταίως, η κοινή γνώμη κατακλύζεται από διθυραμβικές αναλύσεις και δημοσιεύματα, σχετικά με το πώς η χώρα μας θα μετατραπεί σε… Σαουδική Αραβία, και πως, παράλληλα, θα λυθούν και τα προβλήματα των σχέσεών μας με την Τουρκία. Όλα τούτα χάρη στον ορυκτό πλούτο που θα προκύψει με την ανακήρυξη της ΑΟΖ…
Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά; Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Ενώ έχουν περάσει 30 χρόνια από την επικύρωση του νέου Δικαίου της Θάλασσας χωρίς ουσιαστικά οι πολιτικές ηγεσίες να διερευνήσουν τη νέα δυνατότητα, τη νέα θαλάσσια ζώνη που εισαγάγει η σχετική Σύμβαση, δηλαδή την ΑΟΖ, σήμερα επιχειρούν να την καταστήσουν πανάκεια. Μια θαλάσσια ζώνη, που, σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα (που ισχύει ab initio και ipso facto) χρειάζεται ανακήρυξη και η οποία, σύμφωνα με το άρθρο 56 της Σύμβασης, αφορά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του βυθού, του υπεδάφους του, των υδάτων (δηλ. της αλιείας) και μορφών παραγωγής ενέργειας ήπιας μορφής (π.χ. με χρήση κυμάτων, ανέμων). Όμως και η υφαλοκρηπίδα συνεπάγεται το δικαίωμα εκμετάλλευσης του βυθού και του υπεδάφους. Άρα η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του υπεδάφους μπορεί να στηριχθεί σε αυτή την έννοια, η οποία, ας σημειωθεί, οριοθετείται, σύμφωνα με τη σύμβαση, με τον ίδιο τρόπο με την ΑΟΖ. Και στις δύο περιπτώσεις η οριοθέτηση οφείλει να προηγηθεί της εκμετάλλευσης και είναι προϊόν διαπραγματεύσεων ή απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ΔΔΧ). Η δε προσφυγή στο ΔΔΧ δεν πρέπει να θεωρείται πανάκεια δεδομένης και της απόφασής του, του περασμένου Μαρτίου, στην υπόθεση οριοθέτησης θαλάσσιου συνόρου μεταξύ του Μπανγκλαντές και της Μυανμάρ στον κόλπο της Βεγγάλης, με την οποία εφαρμόστηκε η αρχή της αναλογικότητας, που δεν δίνει πλήρη επήρεια στην ΑΟΖ / υφαλοκρηπίδα των νησιών…
Ασφαλώς το ενδεχόμενο πραγματοποίησης ερευνών από την Ελλάδα (ως εφαρμογή κυριαρχικού της δικαιώματος) σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, προσκρούει στην άρνηση της Τουρκίας να αποδεχθεί κάτι που αναφέρεται στη Σύμβαση, ότι δηλαδή τα κατοικημένα νησιά διαθέτουν υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ. Αυτό άλλωστε είναι και το νόημα της τουρκικής αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στα οικόπεδα 5033, 5034, 5035 και 5028, που ανήκουν, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Εξ ου και η πρόσφατη ρηματική διακοίνωση της Ελλάδας στον ΟΗΕ. Ήταν μια ενέργεια επιβεβλημένη εδώ και μήνες – αφού πέρσι τον Απρίλιο έδωσε η Τουρκία τις άδειες για έρευνες στην Κρατική Εταιρία Πετρελαίου. Μια ενέργεια όμως που θα μείνει μετέωρη αν δεν συνοδευτεί από μια συνολική αντίληψη για τον χειρισμό ενός τόσο λεπτού θέματος, ήτοι σε μια προσεκτική αξιολόγηση / αξιοποίηση γεωπολιτικών και ενεργειακών συμφερόντων σε περιοχές (Αιγαίο και ιδίως Ανατολική Μεσόγειο) που είναι αντικείμενο ενδιαφέροντος μεγάλων (ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία) και περιφερειακών (Τουρκία, Ισραήλ) δυνάμεων.
Οιαδήποτε στρατηγική προσανατολίζεται στη διασφάλιση των συμφερόντων της Ελλάδας στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, πρέπει να βασίζεται σε μια ενεργητική, πολυδιάστατη, ειρηνική εξωτερική πολιτική, μακριά από τυχοδιωκτικές λογικές «γρήγορου κέρδους» αλλά και πολιτικές ακινησίας και διατήρησης του status quo οι οποίες οδηγούν στην de facto απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων. Μια τέτοια, συνολική στρατηγική θα λαμβάνει υπόψη της την ανάγκη διαφύλαξης των κυριαρχικών δικαιωμάτων και του ορυκτού πλούτου από τις ορέξεις των συμφερόντων των δανειστών – ειδικά σήμερα που η χώρα μας έχει τα χαρακτηριστικά της αποικίας χρέους.
Μια τέτοια στρατηγική δεν είναι εύκολη υπόθεση, ειδικά για τη σημερινή κυβέρνηση με τις μνημονιακές της δουλείες. Είναι όμως το μόνο αντίδοτο στους σύγχρονους όσο και επικίνδυνους μεγαλοϊδεατισμούς με αμφίβολα λάβαρα «χρυσών ευκαιριών»…
