Της Ρένας Δούρου, Δημοσιεύθηκε στο Tvxs.gr, 24 Μαρτίου 2013
Η απόφαση του Γιούρογκρουπ, αργά το βράδυ της Παρασκευής 15 Μαρτίου 2013, δεν ήταν λάθος ή αδεξιότητα. Ήταν η συνειδητή αφετηρία μίας νέας κατάστασης. Μιας κατάστασης σύμφωνα με την οποία πλέον, μεταξύ των «εργαλείων» για την αντιμετώπιση του χρέους θα συγκαταλέγεται το κούρεμα των αποταμιεύσεων στις τράπεζες. Από το bail out περνάμε δηλαδή στο bail in. Επλήγη καίρια, όχι μόνο η κυπριακή οικονομία, αλλά η τραπεζική πίστη. Παραβιάστηκε από ένα κορυφαίο ευρωπαϊκό όργανο το ευρωπαϊκό κεκτημένο, ένα κατοχυρωμένο δικαίωμα, τόσο από την απόφαση 14 του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου του 2009 όσο και από το άρθρο 17, «Περί Δικαιώματος Ιδιοκτησίας» του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2000 ακόμη και από τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Και ας μην υπάρχει καμία ψευδαίσθηση: το μέτρο δεν θα περιοριστεί στην Κύπρο. Θα αφορά όλες τις χώρες που ο τραπεζικός τους τομέας αντιμετωπίζει κρίση. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μάντης για να κατανοήσει την ουσία της δήλωσης του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε την ημέρα που η κυπριακή Βουλή ψήφιζε το «όχι» στην απόφαση του Γιούρογκρουπ: «Όποιος επενδύει τα χρήματά του σε χώρες όπου πληρώνει λιγότερους φόρους, ή όπου ίσως ελέγχεται λιγότερο, αναλαμβάνει τον κίνδυνο. Όταν οι τράπεζες της χώρας αυτής δεν είναι βιώσιμες, είναι προφανές».
Είναι πράγματι προφανές ότι, με αφορμή την Κύπρο, έχουμε εισέλθει σε μια νέα φάση πλήρους παράδοσης στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων των πλεονασματικών χωρών, έστω κι αν διάφορα εγχώρια και μη «παπαγαλάκια» έχουν βαλθεί να μας πείσουν για το αντίθετο. Επιχειρούν δηλαδή να πείσουν για τον έκτακτο χαρακτήρα του μέτρου, υποστηρίζοντας ότι το κούρεμα των καταθέσεων αφορά αποκλειστικά την «κακιά» Κύπρο και τις «κακές» της τράπεζες και τις εξίσου «κακές» πρακτικές τους έναντι ξένων μεγαλοκαταθετών.
Πριν αλέκτωρ λαλήσαι, σύμφωνα με την ισπανική εφημερίδα Expansion, της 21ης Μαρτίου, ο υπουργός Οικονομίας της Ισπανίας Κ. Μοντόρο προτίθεται να επιβάλλει χαμηλό φόρο – μεταξύ του 0.1% και του 0.2% – στις καταθέσεις των ισπανικών τραπεζών (ύψους συνολικά περίπου 1.5 τρις) με στόχο τη συγκέντρωση ποσού 1.5 με 3 δις. Το μέτρο λοιπόν δεν είναι περιστασιακό αλλά δυνητικό. Και η αξία του «όχι» των κυπρίων βουλευτών, ανεξαρτήτως της συνέχειας, είναι αυτοτελής: έστρεψε τους προβολείς του ενδιαφέροντος στην πρωτόγνωρη παραβίαση του ευρωπαϊκού κεκτημένου εκθέτοντας παράλληλα ανεπανόρθωτα τους «ναι σε όλα» έλληνες βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας και δείχνοντας ότι υπάρχουν πάντα περιθώρια διαπραγμάτευσης.
Η θαρραλέα απόρριψη της απόφασης του Γιούρογκρουπ φανέρωσε παράλληλα την ανάγκη επεξεργασμένης εναλλακτικής πρότασης, προκειμένου να στηριχθεί μια διαφορετική ρότα.
Στην Κύπρο, οι εξελίξεις έδειξαν ότι ο πρόεδρος Αναστασιάδης, που είχε αρχικά αποδεχθεί το κούρεμα των καταθέσεων και κάτω από τις εκατό χιλιάδες ευρώ (στο διάγγελμά του προς τον λαό ήταν σαφέστατος στην υποστήριξη του μέτρου ενώ μετά το κόμμα του απείχε κατά την ψηφοφορία στη Βουλή), δεν είχε καμία διάθεση να στηρίξει αυτή την απορριπτική απόφαση. Και τούτο φάνηκε και από τον χειρισμό του έναντι της Ρωσίας, τον βασικό εταίρο και επενδυτή της χώρας, που όμως δεν ρωτήθηκε καν για την απόφαση του Γιούρογκρουπ, η οποία έπληττε άμεσα ρωσικά κεφάλαια! Και τούτο ενώ η Μόσχα είχε εκφράσει τη βούλησή της να συμβάλλει στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος ήδη από το περασμένο φθινόπωρο. Παρά τους οικονομικούς δεσμούς της Λευκωσίας με τη Ρωσία, ο κ. Αναστασιάδης είχε επιλέξει γεωστρατηγικό στρατόπεδο: κατά την ομιλία του, το βράδυ της εκλογικής του νίκης (στις 24/2/13) δήλωνε ότι μια από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησής του θα είναι το αίτημα ένταξης της Κύπρου στον «Συνεταιρισμό για την Ειρήνη», προθάλαμο του ΝΑΤΟ – κάτι που στην εποχή του είχε απορρίψει ο Γλαύκος Κληρίδης…
Υπό το βάρος λοιπόν, γνωστών και από την περίπτωση της Ελλάδας, εκβιαστικών διλημμάτων και τελεσιγράφων (όπως αυτό της ΕΚΤ περί τέλους στην παροχή ρευστότητας στις κυπριακές τράπεζες τη Δευτέρα, 25/3) η Κυπριακή Δημοκρατία σύρεται σε μια εξέλιξη που δεν τη διασφαλίζει από τον φαύλο κύκλο της λιτότητας, της ύφεσης, του χρέους. Ουδείς μπορεί να τρέφει ψευδαισθήσεις: η μεγαλόνησος εισήλθε στην τροχιά της βίαιης μετάβασης σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο – αυτό που επιθυμούν οι πλεονασματικές χώρες του Βορρά -, με πολλούς κινδύνους (π.χ. απώλειας του ελέγχου των φυσικών της πόρων). Μπαίνει, με άλλα λόγια, στη ζώνη εκείνη της κ. Μέρκελ, με τα… σκαλπ των υπολοίπων εξαθλιωμένων χωρών, Ελλάδας, Πορτογαλίας, Ισπανίας…
Παρόλη όμως τη θυσία και της κυπριακής κοινωνίας, η κρίση της Ευρωζώνης, που πλέον έχει καταστεί (όπως φάνηκε και στην κυπριακή περίπτωση) βαθιά κρίση Δημοκρατίας που απειλεί την ίδια την ΕΕ, θα συνεχιστεί. Και οι υποψήφιοι πρωταγωνιστές είναι πολλοί: Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, ακόμη και Γερμανία.
Η διαιώνιση αυτή οφείλεται στην εμμονή της αντιμετώπισης από τους ηγετικούς κύκλους της ΕΕ μιας συστημικής κρίσης με εθνικά μέσα και συνταγές λιτότητας, ενώ απαιτείται δομική αντιμετώπιση στη βάση της ανάπτυξης (το καλύτερο μέσο κατά του χρέους), της απασχόλησης και της αλληλεγγύης. Των αρχών δηλαδή που δρομολόγησαν, στη δεκαετία του 1950, το ευρωπαϊκό εγχείρημα, ως ανάχωμα στους εθνικιστικούς εγωϊσμούς που ήσαν ακόμη νωποί λόγω του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Εθνικιστικοί εγωϊσμοί που επανέρχονται δραματικά σήμερα στο προσκήνιο στο πλαίσιο ενός νέου, οικονομικού τούτη τη φορά, πολέμου. Και σήμερα, όπως πριν από εβδομήντα χρόνια, οι κοινωνίες παλεύουν απέναντι στις ίδιες διαβρωτικές, εθνικιστικές λογικές, που θέλουν να επιβληθούν, όχι όμως με συμβατικά όπλα αλλά με bail in, swaps και απειλές περί της ρευστότητας!
