Νέα… Μέση Ανατολή, μία ιδιότυπη ρεβάνς – Άρθρο στην huffingtonpost.gr

Στις προθήκες των βιβλιοπωλείων πολλαπλασιάζονται οι εκδόσεις για τα εκατό χρόνια από το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, του πολέμου που δεν έβαλε τέλος σε όλους τους πολέμους – αντιθέτως. Διέλυσε τις υπάρχουσες τότε ισορροπίες, οδήγησε στη Συνθήκη ειρήνης των Βερσαλλιών το 1919 και στην επαναχάραξη των συνόρων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Μια χάραξη που έβαζε οριστικό τέλος στην κάποτε κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία και άνοιγε νέους κερδοφόρους ορίζοντες στις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία και τις πετρελαϊκές εταιρίες, καθώς ο μαύρος χρυσός αναδεικνυόταν πλέον σε κομβικό διακύβευμα. Σήμερα, έναν αιώνα μετά βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα εξέλιξη.
Γίνεται όλο και φανερότερο ότι οδηγούμαστε, αργά ή γρήγορα, σε νέα χάραξη συνόρων, δημιουργία νέων κρατικών οντοτήτων, με πρωταγωνιστές τούτη φορά, όχι μόνο τις μεγάλες δυτικές δυνάμεις αλλά και τις περιφερειακές, οι οποίες διεκδικούν ευθέως κομμάτι από την «πίτα» της νέας Μέσης Ανατολής. Μια Μέση Ανατολή που αναδύεται με έντονα τα χαρακτηριστικά του θρησκευτικού φανατισμού και απομάκρυνσης του ιδεώδους της δημοκρατίας. Μια Μέση Ανατολή, που μετά από την «Αραβική άνοιξη», είδε να έρχεται χειμώνας: με τους βάρβαρους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους να δίνουν τον τόνο, σε αντίθεση με τις ίντριγκες και τον ιδεαλισμό ενός Τόμας Έντουαρντ Λώρενς αλλά και πολλών συναδέλφων του – υβρίδια ενός ιδιαίτερου είδους των αρχών του 20ού αιώνα. Κατασκόπων, ερευνητών, καθηγητών, αρχαιολόγων, όλα σε έναν συνδυασμό γνώσης και κυνισμού, στο πλαίσιο εξυπηρέτησης αυτοκρατορικών και ιμπεριαλιστικών συμφερόντων των κραταιών (Μ. Βρετανία, Γαλλία) και αναδυόμενων (ΗΠΑ) δυνάμεων. Σήμερα, στην αναδυόμενη νέα Μέση Ανατολή, τη θέση τους την έχουν πλέον καταλάβει οι φανατικοί εκτελεστές του Ισλαμικού Κράτους, που αν για κάτι ξεχωρίζουν δεν είναι οι γνώσεις τους αλλά η… βρετανική τους προφορά και η ωμότητά τους κατά τον αποκεφαλισμό των ομήρων.
Σήμερα, στην αναδυόμενη νέα Μέση Ανατολή, ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ δεν θα αναγνώριζε το «Μεγάλο Παιχνίδι». Και τούτο εξαιτίας του ραγδαίου πολλαπλασιασμού των παικτών. Αλλά και της αποδυνάμωσης των παραδοσιακών μεγάλων δυνάμεων. Ενδεικτικά: οι ΗΠΑ, διαφοροποιώντας τις ενεργειακές τους προμήθεις, φαίνεται να εισέρχονται σε αργή μεν, σταθερή δε, τροχιά μερικής απομάκρυνσης από μία γεωστρατηγική περιοχή στην οποία έβαλαν καθοριστικά τη σφραγίδα τους μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια στιγμή το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, η Τουρκία, η Αίγυπτος είναι σε «θέση μάχης» προκειμένου να προωθήσουν τα πιόνια τους στην κινούμενη άμμο που είναι σήμερα η Συρία και το Ιράκ, με δεδομένη την κινητικότητα στο κουρδικό μέτωπο.
Συμφέροντα αντικρουόμενα, συγκλίσεις πρωτόγνωρες, με τον θρησκευτικό παράγοντα να επανέρχεται καθοριστικά στο προσκήνιο, σε βάρος του αραβικού εθνικισμού, δημιουργώντας νέα δεδομένα. Οι κερδισμένοι του χθες γίνονται οι χαμένοι του σήμερα και το αντίστροφο, σε ένα διευρυμένο πλέον παιχνίδι, όπου οι λαοί φαίνεται να γοητεύονται από μανιχαϊστικές προσεγγίσεις και απλοϊκές απαντήσεις σε σύνθετα ζητήματα, όπου εμπλέκονται οι αγωγοί πετρελαίου και γεωστρατηγικές βλέψεις.
Μια νέα Μέση Ανατολή λοιπόν σε τροχιά έκρηξης με απρόβλεπτες συνέπειες για όλους – κοντινούς και μακρινούς γείτονες. Ό,τι συμβαίνει σήμερα στη νέα Μέση Ανατολή – το παρατεινόμενο αδιέξοδο στο Παλαιστινιακό, η διαιώνιση του εμφυλίου στη Συρία, η αποσύνθεση του Ιράκ, η σύγκρουση σιϊτών και σουνιτών -, επηρεάζουν, έμμεσα ή άμεσα, μέσα από τις μουσουλμανικές κοινότητες που ζουν «εκτός των τειχών» της περιοχής, τις δυτικές κοινωνίες. Γιατί η Μέση Ανατολή δεν είναι μια τυχαία περιοχή. Πρόκειται για ένα κάτοπτρο στο οποίο οι δυτικές κοινωνίες βλέπουν, εγκλωβισμένες στα στερεότυπά τους, την ενδυνάμωση διόλου ενθαρρυντικών τάσεων. Της αδιαλλαξίας, του φανατισμού, της περιστολής πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων – όλων των χαρακτηριστικών στα οποία συνέβαλαν με τις παρεμβάσεις τους, να εδραιωθούν στη Μ Ανατολή.
Μοιάζει σαν η πολύπαθη περιοχή- για χρόνια σκακιέρα άσκησης υψηλής διπλωματίας από τις μεγάλες δυνάμεις – να παίρνει μια ιδιότυπη ρεβάνς. Εκείνη της αλλοτρίωσης των πρώην αποικιοκρατών της. Η απλοϊκή κατασκευή των δυτικών αποικιοκρατών, όπως περιέγραψε την οριενταλιστική προσέγγιση ο Ε. Σαίντ, παίρνει την εκδίκησή της, στρεφόμενη ως μπούμερανγκ ενάντια σε εκείνους που την απομύζησαν και τη δυνάστευσαν, πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά.