«Η υποδοχή και η ένταξη των προσφύγων και μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες, είναι το κλειδί μιας ευρωπαϊκής συνεκτικής προσφυγικής πολιτικής και πολιτικής ασύλου» – Άρθρο στην εφημερίδα "Η Εποχή"

Η υποδοχή και κυρίως η ένταξη των προσφύγων και μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες, είναι το κλειδί μιας ευρωπαϊκής συνεκτικής προσφυγικής πολιτικής και πολιτικής ασύλου. Σε αυτή την πολιτική οι Περιφέρειες και οι Δήμοι που δίνουν πρώτοι χείρα βοηθείας στους ξεριζωμένους που αναζητούν καλύτερη ζωή στην Ευρώπη, μπορούν να συμβάλλουν με καθοριστικό τρόπο, στη βάση συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου και αρμοδιοτήτων.
Στόχος της Περιφέρειας Αττικής είναι, «μακριά από ρατσιστικές και ξενοφοβικές λογικές», να τεθούν οι «βάσεις, μέσα από πράξεις αλληλεγγύης και στήριξης, για την αποτελεσματική ένταξη (και όχι την αφομοίωση που προϋποθέτει σχέσεις ισχύος σε βάρος του Ξένου) των προσφύγων και των μεταναστών, με σεβασμό στην ετερότητα και την πολιτισμική τους ταυτότητα: αναδεικνύοντας δηλαδή εκείνα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν τη μετανάστευση, εδώ και αιώνες, πλούτο και ‘δυνατό χαρτί’ των κοινωνιών υποδοχής».
Αυτά υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, σε άρθρο της, σήμερα, στην εφημερίδα “Η Εποχή”, με τίτλο «Το μεταναστευτικό δεν είναι κρίση, είναι φαινόμενο με σοβαρές ανθρωπιστικές διαστάσεις», η Περιφερειάρχης Αττικής και μέλος της Ολομέλειας και της Επιτροπής Τρεχουσών Υποθέσεων του Κογκρέσου των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ρένα Δούρου.
Αφού τονίσει ότι «η στάση αλληλεγγύης χωρών όπως η Ελλάδα και πλέον και η Ισπανία, τείνουν να γίνουν η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα» καθώς «η συνολική εικόνα» του μεταναστευτικού «σκοτεινιάζει επικίνδυνα στην Ευρώπη», η Περιφερειάρχης παρατηρεί ότι «στον αντίποδα αυτών των εξελίξεων που αποτυπώνουν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης τάσεις εσωστρέφειας και φοβικής συμπεριφοράς (με κλείσιμο συνόρων, αυστηροποίηση ελέγχων και αποπομπής αιτούντων άσυλο ή οικονομικών μεταναστών), κινείται το Συμβούλιο της Ευρώπης και συγκεκριμένα το Κογκρέσο των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών».
Η ίδια τονίζει ότι το Κογκρέσο, με διαδοχικές Εκθέσεις του τα δύο τελευταία χρόνια, για την υποδοχή και την ένταξη προσφύγων και μεταναστών και για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, τεκμηριώνει την «μόνη προσέγγιση που μπορεί να καταστήσει το προσφυγικό / μεταναστευτικό τη μεγαλύτερη ευκαιρία, σε όλα τα επίπεδα, για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες: μια πολιτική που δεν φοβάται τον Ξένο αλλά αντιθέτως διευκολύνει την ένταξή του στην κοινωνία μέσω της συμμετοχής στην αγορά εργασίας αλλά και στο πολιτισμικό κεφάλαιο κάθε τόπου».
Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η Περιφέρεια Αττικής, που «παρά την έλλειψη σαφούς νομικού πλαισίου και αντιμετωπίζοντας χρόνια και δομικά θεσμικά ελλείμματα (…) επιχειρεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση εκείνων των δεδομένων που θα καθιστούν το μεταναστευτικό / προσφυγικό ευκαιρία και όχι τροχοπέδη». Η ίδια αναφέρεται σε συγκεκριμένες ενέργειες της Περιφέρειας Αττικής, όπως οι κοινές πρωτοβουλίες με Περιφέρειες της Ιταλίας, όπως το Λάτσιο και η Σικελία με την αποστολή κοινής επιστολής στους επικεφαλής των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης προωθώντας την ανάγκη άμεσης πρόσβασης των Περιφερειών στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα και εργαλεία όπως το AMIF ή τη σύσταση του Κέντρου Logistics «που πλέον αποτελεί αναγνωρισμένη ευρωπαϊκή καλή πρακτική».
«Πρωτοβουλίες που αποδεικνύουν παράλληλα και την επείγουσα ανάγκη να αναλάβουν, με θεσμικά πλέον κατοχυρωμένο τρόπο, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες, καθώς είναι αυτοί που τείνουν πρώτοι χείρα βοηθείας στους πρόσφυγες και τους μετανάστες, συγκεκριμένες αρμοδιότητες αναφορικά με σειρά θεμάτων, είτε πρόκειται για υποδομές είτε για παροχή υπηρεσιών», προσθέτει χαρακτηριστικά η Περιφερειάρχης.
Ακολουθεί ολόκληρο το άρθρο στην εφημερίδα “Η Εποχή”:
Μεταναστευτικό:
Δεν είναι κρίση, είναι φαινόμενο με σοβαρές ανθρωπιστικές διαστάσεις
Πάνω από 200 μετανάστες πνίγηκαν στην κεντρική Μεσόγειο μέσα σε δύο ημέρες, γεγονός που αύξησε σε 1.000 και πλέον τον απολογισμό των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους από τον Ιανουάριο στην κυριότερη θαλάσσια μεταναστευτική οδό που συνδέει την Αφρική με την Ευρωπαϊκή Ένωση. «Αυτοί οι τραγικοί θάνατοι μας υπενθυμίζουν ότι οι πόλεμοι και η φτώχεια συνεχίζουν να ωθούν ανθρώπους να αποπειρώνται ταξίδια υπό απελπιστικές συνθήκες, τα οποία τους στοιχίζουν τις οικονομίες τους, την αξιοπρέπειά τους» και σε αναρίθμητες περιπτώσεις «σε τελευταία ανάλυση, τη ζωή τους», τόνισε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο Φιλίπο Γκράντι, προσθέτοντας: «δεν ήταν ποτέ τόσο επείγον να καταπολεμηθούν οι ριζικές αιτίες (σ.σ. των εκτοπισμών και της παράτυπης μετανάστευσης), να βελτιωθούν οι συνθήκες στη Λιβύη και στις άλλες χώρες κατά μήκος του δρόμου, να προσφερθούν ασφαλείς εναλλακτικές οδοί και να συνεχιστεί η διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα».
Και μόνο αυτή η είδηση δικαιώνει την άποψη ότι το μεταναστευτικό / προσφυγικό δεν αποτελεί κρίση αλλά φαινόμενο διαρκείας με σοβαρές ανθρωπιστικές διαστάσεις, όπως έχει επισημάνει και η πρώην πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, Αν Μπρασέρ, δίνοντας έμφαση στο χαρακτηριστικό της διάρκειας καθώς μία κρίση τελειώνει σε αντίθεση με το φαινόμενο που διαρκεί. Έτσι ακριβώς λοιπόν το μεταναστευτικό / προσφυγικό φαινόμενο λειτουργεί ως εσαεί δοκιμασία του μέλλοντος του ευρωπαϊκού εγχειρήματος καθώς αρκετές κυβερνήσεις (στην Ιταλία, την Ουγγαρία, την Αυστρία), ξεχνώντας τις μεταναστευτικές παραδόσεις της Γηραιάς Ηπείρου, επιλέγουν σήμερα είτε να κλείσουν τα σύνορά τους είτε να αυστηροποιήσουν τους ελέγχους σε αυτά, υπονομεύοντας στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και το μέλλον της Ευρώπης. Αντί ο πρόσφυγας να βρίσκεται στο επίκεντρο πολυδιάστατων (κοινωνικών, πολιτιστικών, οικονομικών) πολιτικών ένταξης, γίνεται αντικείμενο αποκλεισμού και αποπομπής.

«Σκοτεινιάζει» επικίνδυνα το τοπίο στην Ευρώπη
Έτσι, τα ανησυχητικά νέα ενόψει της συνάντησης, την Κυριακή (24/6), στις Βρυξέλλες με αντικείμενο το μεταναστευτικό, πολλαπλασιάζονται. Καταρχήν αναμένεται να συζητηθεί η δημιουργία “κέντρων προσφύγων” εκτός των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη Βόρειο Αφρική, προκειμένου εκεί, και όχι σε ευρωπαϊκό έδαφος, να γίνεται η επιλογή των οικονομικών μεταναστών και των αιτούντων άσυλο. Η συζήτηση αναμένεται να γίνει παρότι το εξεταζόμενο μέτρο “σκοντάφτει” σε σειρά πρακτικών και νομικών εμποδίων. Συγκεκριμένα, το υπό εξέταση μέτρο παρουσιάζει δύο “αδύναμα σημεία”. Πρώτον, τη νομική απαγόρευση αποστολής ανθρώπων σε χώρες που δεν είναι ασφαλείς, π.χ. όπως η Λιβύη. Δεύτερον, μπορεί να δημιουργηθεί ο κίνδυνος να γεμίσουν αυτά τα κέντρα από εγκλωβισμένους ανθρώπους που έχει απορριφθεί η αίτηση ασύλου τους στην ΕΕ και παράλληλα δεν μπορούν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους.
Την ίδια στιγμή εξετάζεται άλλο ένα αμφίβολης δημοκρατικότητας και αποτελεσματικότητας μέτρο: η δημιουργία “κέντρων καταγραφής” στις βασικές χώρες από τις οποίες ξεκινούν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Πρόκειται για μια ιδέα που δεν παραπέμπει στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – ακριβώς το αντίθετο: θυμίζει σκοτεινές σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας ενώ δεν έχουν σβήσει οι εικόνες της περιπλάνησης του διασωστικού πλοίου Aquarius, το οποίο βρήκε τελικά ασφαλές καταφύγιο στην Βαλένθια ύστερα από παρέμβαση της κυβέρνησης της Ισπανίας, μετά από την άρνηση του υπουργού Εσωτερικών της Ιταλίας, Ματέο Σαλβίνι, να δεχθεί τους 600 περίπου διασωθέντες πρόσφυγες και μετανάστες (μεταξύ τους έγκυες και παιδιά) από τα νερά της Μεσογείου. Παράλληλα κατά τη συνάντησή τους, στις 19 Ιουνίου, στον πύργο Μέζεμπεργκ, κοντά στο Βερολίνο, οι Μέρκελ και Μακρόν έκαναν βήματα προς τα πίσω, στην κατεύθυνση σκληρής εφαρμογής του Κανονισμού του Δουβλίνου : αντί να κινηθούν προς την αντικατάστασή του από μία κοινή, ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική και πολιτική ασύλου, όπως ζητούν κράτη και κυβερνήσεις (μεταξύ τους και η χώρα μας), ανθρωπιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ, ανακοίνωσαν ότι επεξεργάζονται συμφωνία μεταξύ πολλών χωρών του χώρου Σένγκεν με στόχο την επαναπροώθηση όσο το δυνατόν περισσότερων αιτούντων άσυλο προς το κράτος όπου κατέθεσαν για πρώτη φορά την αίτησή τους…
Ζητούμενα η αλληλεγγύη και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Η συνολική εικόνα λοιπόν στο μεταναστευτικό / προσφυγικό στην Ευρώπη σκοτεινιάζει επικίνδυνα και πλέον η στάση αλληλεγγύης χωρών όπως η Ελλάδα και πλέον και η Ισπανία, τείνουν να γίνουν η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα.
Στον αντίποδα αυτών των εξελίξεων που αποτυπώνουν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης τάσεις εσωστρέφειας και φοβικής συμπεριφοράς (με κλείσιμο συνόρων, αυστηροποίηση ελέγχων και αποπομπής αιτούντων άσυλο ή οικονομικών μεταναστών), κινείται το Συμβούλιο της Ευρώπης και συγκεκριμένα το Κογκρέσο των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών. Με έμφαση στο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν Περιφέρειες και Δήμοι, ως οι δομές διακυβέρνησης που καλούνται να αντιμετωπίσουν άμεσα με όρους κοινωνικής συνοχής και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων το μεταναστευτικό / προσφυγικό φαινόμενο, το Κογκρέσο επιχειρεί την τεκμηρίωση της μόνης προσέγγισης που μπορεί να καταστήσει το προσφυγικό / μεταναστευτικό τη μεγαλύτερη ευκαιρία, σε όλα τα επίπεδα, για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Της προσέγγισης δηλαδή που θεωρεί την υποδοχή και κυρίως την ένταξη των προσφύγων και μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες, ως το κλειδί μιας συνεκτικής προσφυγικής πολιτικής και πολιτικής ασύλου. Μιας πολιτικής που δεν φοβάται τον Ξένο αλλά αντιθέτως διευκολύνει την ένταξή του στην κοινωνία μέσω της συμμετοχής στην αγορά εργασίας αλλά και στο πολιτισμικό κεφάλαιο κάθε τόπου. Έτσι, μέσα σε διάστημα δύο ετών, η Επιτροπή Τρεχουσών Υποθέσεων του Κογκρέσου, στην οποία μετέχει και η Αττική, έχει εκπονήσει δύο σχετικές Εκθέσεις – για την υποδοχή και την ένταξη προσφύγων και μεταναστών (2017) και για τα ασυνόδευτα παιδιά (2018) – ενώ μια τρίτη Έκθεση σχετικά με τον ρόλο των συνοριακών Περιφερειών της Ευρώπης έναντι του μεταναστευτικού / προσφυγικού φαινομένου, στη βάση μιας ολιστικής προσέγγισής του, υπό το πρίσμα της διασυνοριακής συνεργασίας όπως αυτή αποτυπώνεται στη Σύμβαση της Μαδρίτης του 1980, αναμένεται να συζητηθεί στην Ολομέλεια του Κογκρέσου το ερχόμενο φθινόπωρο.
Για αποτελεσματική ένταξη με σεβασμό στην ετερότητα
Σε αυτό το πλαίσιο, η Περιφέρεια Αττικής, αν και αναγκασμένη να ενεργεί χωρίς τη βοήθεια ενός σαφούς νομικού πλαισίου, αντιμετωπίζοντας χρόνια και δομικά θεσμικά ελλείμματα (για παράδειγμα εκκρεμεί η επέκταση ισχύος του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στον β’ βαθμό ΤΑ), επιχειρεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση εκείνων των δεδομένων που θα καθιστούν το μεταναστευτικό / προσφυγικό ευκαιρία και όχι τροχοπέδη. Αναλαμβάνουμε έτσι πρωτοβουλίες, σε συνεργασία για παράδειγμα με ιταλικές περιφέρειες όπως του Λάτσιο και της Σικελίας, προκειμένου οι Περιφέρειες να έχουν άμεση πρόσβαση σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα και εργαλεία όπως το AMIF. Αλλά και συστήνοντας το Κέντρο Logistics που πλέον αποτελεί αναγνωρισμένη ευρωπαϊκή καλή πρακτική. Πρωτοβουλίες που αποδεικνύουν παράλληλα και την επείγουσα ανάγκη να αναλάβουν, με θεσμικά πλέον κατοχυρωμένο τρόπο, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες, καθώς είναι αυτοί που τείνουν πρώτοι χείρα βοηθείας στους πρόσφυγες και τους μετανάστες, συγκεκριμένες αρμοδιότητας αναφορικά με σειρά θεμάτων, είτε πρόκειται για υποδομές είτε για παροχή υπηρεσιών (σίτισης, υγειονομικής περίθαλψης, διανομής ειδών πρώτης ανάγκης, κ.α.).
Σε αυτή την κατεύθυνση κινούμαστε στην Αττική με στόχο να βάλουμε τις βάσεις, μέσα από πράξεις αλληλεγγύης και στήριξης, για την αποτελεσματική ένταξη (και όχι την αφομοίωση που προϋποθέτει σχέσεις ισχύος σε βάρος του Ξένου) των προσφύγων και των μεταναστών, με σεβασμό στην ετερότητα και την πολιτισμική τους ταυτότητα: αναδεικνύοντας δηλαδή εκείνα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν τη μετανάστευση, εδώ και αιώνες, πλούτο και «δυνατό χαρτί» των κοινωνιών υποδοχής, μακριά από ρατσιστικές και ξενοφοβικές λογικές.
Πρόκειται για κρίσιμο αγώνα διαρκείας, τον οποίο επιλέξαμε και δίνουμε στην Αττική, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, με συμμάχους όλους όσοι συμμερίζονται τα λόγια του καθηγητή Στέφεν Καστλ: “το μέλλον θα είναι μάλλον το ίδιο μπερδεμένο όπως και το παρελθόν και όλες οι προβλέψεις μπορεί να πέσουν έξω, αλλά ένα θέμα είναι ξεκάθαρο: δεν υπάρχει επιστροφή στην καθαρή ιδέα των περίκλειστων εθνών – κρατών με ομοιογενείς εθνικές κοινότητες”. Το μέλλον της Ευρώπης ανήκει στις κοινωνίες που σέβονται τα δικαιώματα και τα αξιακά συστήματα εκείνων «που δεν είναι σαν κι εμάς».