Η Διακήρυξη της Βιέννης του ΟΗΕ, το 1993, σηματοδότησε ένα σημαντικό, ποιοτικά, βήμα της διεθνούς κοινότητας στην αναγνώριση του γεγονότος ότι η ασφάλεια του πλανήτη συνιστά παγκόσμια οικουμενική αξία που πρέπει να προστατευθεί δημιουργώντας εκείνες τις προϋποθέσεις που δικαιολογούν το αίτημα των πολιτών να απαιτήσουν απονομή δικαιοσύνης
Της Ρένας Δούρου
Η Διακήρυξη της Βιέννης του ΟΗΕ, το 1993, σηματοδότησε ένα σημαντικό, ποιοτικά, βήμα της διεθνούς κοινότητας στην αναγνώριση του γεγονότος ότι η ασφάλεια του πλανήτη συνιστά παγκόσμια οικουμενική αξία που πρέπει να προστατευθεί δημιουργώντας εκείνες τις προϋποθέσεις που δικαιολογούν το αίτημα των πολιτών να απαιτήσουν απονομή δικαιοσύνης.
Η Διακήρυξη της Βιέννης θεωρείται σημείο αναφοράς γιατί συνέδεσε το δικαίωμα “σε μια υγιή και παραγωγική ζωή σε αρμονία με τη φύση” (1ο άρθρο της Διακήρυξης του Ρίο), με το δικαίωμα στην ανάπτυξη και με τα δικαιώματα των μελλοντικών γενεών. Συγκεκριμένα στο άρθρο 11 της Διακήρυξης του 1993 τονίζεται ότι “το δικαίωμα στην ανάπτυξη θα πρέπει να υλοποιείται κατά τρόπο ο οποίος να ικανοποιεί ακριβοδίκαια τις ανάγκες τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών γενεών όσον αφορά τα ζητήματα της ανάπτυξης και του περιβάλλοντος”.
Αυτές οι διακηρυκτικές τοποθετήσεις αποτελούν πλέον βέλη στη φαρέτρα των νέων που έχουν φέρει την ατζέντα της κλιματικής κρίσης στο επίκεντρο της παγκόσμιας συζήτησης, είτε με τις διαμαρτυρίες τους στις πόλεις του κόσμου είτε με τις πρωτοβουλίες τους σε νομικό επίπεδο.
Το “κλιματικό έγκλημα” και η “οικοκτονία” άρχισαν να βρίσκουν τον δρόμο τους σε όλο τον κόσμο, από τις ΗΠΑ ώς την Ουγκάντα, από τον Καναδά ώς τις Φιλιππίνες, από τη Νορβηγία ώς την Ονδούρα. Και δεν είναι τυχαία η ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια κινημάτων νέων που στρέφονται νομικά για κλιματικά εγκλήματα κατά κυβερνητικών υπηρεσιών των χωρών τους.
Η αρχή έγινε το 2011 στις ΗΠΑ, όταν πέντε νέοι και δύο μαζικές νεολαιίστικες οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος (“Kids vs Global Warming” και “WildEarth Guardians”) κατέθεσαν μήνυση (“class action”), στο πλαίσιο του αμερικανικού δικαίου, κατά της κυβέρνησης των ΗΠΑ επειδή υπονομεύει το μέλλον τους, μη υιοθετώντας μια στρατηγική κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 2 βαθμούς Κελσίου έως τα τέλη του αιώνα.
Μπορεί το Ανώτατο Δικαστήριο να απέρριψε τη μήνυσή τους, αλλά και μόνο το γεγονός είχε μεγάλο αντίκτυπο, τόσο στις συνειδήσεις, εντός κι εκτός ΗΠΑ, όσο και στη δημιουργία νέων δεδομένων για την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών στην κατεύθυνση αυτή. Το μείζον διακύβευμα του δραστικού περιορισμού των εκπομπών αερίων βρέθηκε στο προσκήνιο της επικαιρότητας και έγινε αντικείμενο παγκόσμιου σχολιασμού.
Το ζήτημα της οικοκτονίας ξεπέρασε το στενό πλαίσιο της νομικής επιστήμης και των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών. Έγινε έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις ενάντια σε κυβερνήσεις, πολυεθνικές, τράπεζες και κάθε είδους συμφέροντα που έχουν ταυτιστεί με την εξάντληση των πόρων του πλανήτη, τη δραματική επιδείνωση του κλίματος, την καταστροφή των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.
Η Γκρέτα Τούνμπεργκ, η μαθήτρια από τη Σουηδία, που εδώ και δύο χρόνια διαδηλώνει για τη συνειδητοποίηση της ανάγκης να πάψει η υπερθέρμανση του πλανήτη, εγγράφεται ακριβώς στο πλαίσιο αυτού του διεθνούς κινήματος, που διαρκώς εμπλουτίζεται με νέες δράσεις -πλέον υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων που θέτει η διάδοση ζωονόσων τύπου Covid-19.
“Το επίπεδο της γνώσης και της κατανόησης ακόμη και μεταξύ ανθρώπων εξουσίας είναι πολύ, πολύ χαμηλό, πολύ χαμηλότερο από αυτό που φαντάζεστε” δήλωσε πρόσφατα η Τούνμπεργκ στο BBC τονίζοντας ότι ο πλανήτης βρίσκεται σήμερα σε “σημείο καμπής” από κοινωνικής πλευράς για θέματα όπως το κλίμα και το κίνημα Black Lives Matter.
Μήπως τα λόγια της να ηχήσουν ως καμπάνα εγρήγορσης για ανάληψη νομικών και κοινωνικών δράσεων και στη χώρα μας; Οι αφορμές, εξαιτίας π.χ. του νέου περιβαλλοντοκτόνου νόμου της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που επιμένει υποκριτικά να καταστρέφει τη βιοποικιλότητα, ουκ ολίγες… Από την απογύμνωση των περιοχών Natura από τη νομική τους προστασία έως την αποδυνάμωση των περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων οι δρόμοι της νομικής αμφισβήτησης ανοίγονται διάπλατα…
