Τι κοινό έχουν ο 21 ετών Αλέξανδρος, ο 23χρονος Νταμιέν, η 19χρονη Μάγια, η 31 ετών Μαριόν και η 17χρονη Τζούλια; Πρώτον, είναι και οι πέντε θύματα της κλιματικής κρίσης – από τον τυφώνα Ίρμα το 2017 έως τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Εύβοια και τις φονικές πλημμύρες στη Γερμανία, την Ελβετία και στο Βέλγιο, το καλοκαίρι του 2021. Και, δεύτερον, ότι αποφάσισαν όλοι τους να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πράγμα που έκαναν την περασμένη Τρίτη, 21 Ιουνίου, στρεφόμενοι κατά 12 κρατών: Γαλλίας, Γερμανίας, Βρετανίας, Ελβετίας, Ολλανδίας, Αυστρίας, Βελγίου, Δανίας, Σουηδίας, Λουξεμβούργου, Κύπρου και Ελλάδας. Πρόκειται για χώρες που έχουν υπογράψει, μαζί με άλλες 41 χώρες, τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας. Πέραν των ειδικών στα ενεργειακά ζητήματα, ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξη αυτής της συνθήκης που μπορεί να λειτουργήσει υπονομευτικά σε ό,τι αφορά τον αγώνα κατά της κλιματικής κρίσης.
Δεν είναι τυχαίο έτσι ότι κανείς από τους πέντε νέους, μέχρι την ημέρα που οι ζωές τους ανατράπηκαν εξαιτίας των κλιματικών καταστροφών, δεν γνώριζε την ύπαρξή της. Απολύτως λογικό. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, με τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου στη Μέση Ανατολή να αλλάζει, μεταξύ άλλων, και τα ενεργειακά δεδομένα λίγο πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι χώρες της Ευρώπης, φοβούμενες για τον ανεφοδιασμό τους, δρομολόγησαν μια διεθνή συμφωνία. Έτσι γεννήθηκε η Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας, που προστατεύει τους επενδυτές σε δραστηριότητες που συμβάλλουν την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου από ενδεχόμενες αλλαγές της πολιτικής που μπορούν να αποφασίσουν τα κράτη.
Από τα τέλη του 2020, ΜΚΟ και ευρωβουλευτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με την «ασυμβατότητά» της με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που στοχεύει σε μια κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050. Έτσι, στις 8 Δεκεμβρίου του 2020, με ανοικτή τους επιστολή προσωπικότητες του αγώνα κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη, όπως οι οικονομολόγοι Τομά Πικετί, Γκαέλ Ζιρό, Τιμ Τζάκσον, η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για το Κλίμα Λοράνς Τιμπιανά, η ειδική απεσταλμένη της Παγκόσμιας Τράπεζας για την Κλιματική Αλλαγή Ρέιτσελ Κάιτ κ.ά. ζητούν από τα μέλη της Συνθήκης να αποσυρθούν από αυτήν.
Σήμερα οι προσφεύγοντες νέοι διεκδικούν από το Δικαστήριο, στο πλαίσιο της προστασίας των δικαιωμάτων τους, να αναγκάσει τα κράτη να αποχωρήσουν από τη Συνθήκη ή να την αναθεωρήσουν σε βάθος. Σύμφωνα με τη συνήγορό τους Κλεμαντίν Μπαλντόν, αυτή η Συνθήκη δεν είναι συμβατή με τις διεθνείς δεσμεύσεις στα θέματα του κλίματος, όπως αυτές έχουν αποτυπωθεί στη Συμφωνία του Παρισιού, και παραβιάζει τις υποχρεώσεις των κρατών, όπως αυτές πηγάζουν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ωστόσο, όπως έγραψε σε σχετική ανάλυσή του στις 5 Μαΐου 2022 το περιοδικό Conversation, η απόσυρση από τη Συνθήκη δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση λόγω των «ρητρών λήξης ισχύος» που δεσμεύουν τις χώρες για τουλάχιστον δέκα χρόνια μετά. Όπως στην περίπτωση της Ιταλίας, που αποσύρθηκε από τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας το 2016 και σήμερα βρίσκεται εγκλωβισμένη ακριβώς σε αυτού του είδους τις ρήτρες έναντι μιας βρετανικής εταιρίας σχετικά με απαγόρευση παράκτιας γεώτρησης.
Η εξέλιξη της προσφυγής των νέων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποκτά έτσι τεράστιο ενδιαφέρον για την υπόθεση τη κλιματικής δικαιοσύνης. Πολλώ δε μάλλον που, σύμφωνα με τη γαλλική οικονομική εφημερίδα La Tribune, η συνθήκη προστατεύει περίπου 345 δισ. επενδύσεων σε ορυκτά καύσιμα…
* Η Ρένα Δούρου είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ., υπεύθυνη για Περιβάλλον, Κλιματική Κρίση, Ενεργειακή Πολιτική
