Ηπαγκόσμια επισιτιστική κρίση δεν δημιουργήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Βρισκόταν ήδη σε ανοδική εξέλιξη πριν η Μόσχα, καταπατώντας το Διεθνές Δίκαιο, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, εισβάλλει στη γειτονική της χώρα στα τέλη Φεβρουαρίου. Η εισβολή ήταν ο τελευταίος κρίκος μιας αλυσίδας προβλημάτων που δεν σχετίζονται με την ανεπάρκεια τροφίμων, αλλά με δομικά ζητήματα: την κλιματική κρίση, την πανδημία, τις αυξανόμενες ανισότητες.
Μέσα σε δύο χρόνια, σύμφωνα με τον γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρεζ, ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται «σε σοβαρή διατροφική ανασφάλεια» (με απλά λόγια, οι άνθρωποι που υποφέρουν συστηματικά από πείνα) έκανε άλμα, περνώντας από 135 εκατομμύρια ανθρώπους στα 276 εκατομμύρια. Πρόκειται για αύξηση πάνω από 500% σε σχέση με το 2016. Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στον αριθμό των υποσιτισμένων: από 650 εκατομμύρια το 2019 σε 811 το 2020. «Η κλιματική αλλαγή είναι άλλος ένας παράγοντας της παγκόσμιας πείνας» παρατήρησε ο Γκουτέρεζ, προσθέτοντας ότι «στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας 1,7 δισ. άνθρωποι επλήγησαν από ακραία καιρικά φαινόμενα και καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα».
Οι επιστήμονες προειδοποιούν για άμεσες βαθιές αλλαγές στις γεωργικές συνήθειες μέσω, π.χ., της αναγεννητικής γεωργίας, που στοχεύει στη βιώσιμη διαχείριση της υγείας του εδάφους με αποκατάσταση της γονιμότητας και της βιοποικιλότητάς του, διασφαλίζοντας έτσι θρεπτική τροφή και απορροφώντας συνεχώς τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. Μπορούν έτσι οι φάρμες να γίνουν πιο ανθεκτικές στην κλιματική κρίση, μειώνοντας τη συμβολή τους στην παγκόσμια υπερθέρμανση. Πάντως η σημερινή παγκόσμια επισιτιστική κρίση είναι μια εικόνα από το μέλλον αν η κλιματική κρίση αφεθεί να συνεχίσει ανεξέλεγκτη το καταστροφικό της έργο. Με αφορμή πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης, ο Ιμπραχίμ Τιάου, εκτελεστικός γραμματέας της Σύμβασης του διεθνούς οργανισμού, παρατηρούσε ότι «η υποβάθμιση της γης επηρεάζει τα τρόφιμα, το νερό, την παραγωγή αερίων του άνθρακα και τη βιοποικιλότητα. Μειώνει το ΑΕΠ, επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων, μειώνει την πρόσβαση σε καθαρό νερό και επιδεινώνει την ξηρασία».
Δεν είναι τυχαίος ο σημερινός φαύλος κύκλος με τις σοβαρές συνέπειες στις αποδόσεις των σοδειών και στο ζωϊκό κεφάλαιο παγκοσμίως. Πολλές βιομηχανοποιημένες γεωργικές πρακτικές εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, προκαλώντας τεράστια ζημιά στα εδάφη και στο περιβάλλον. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ, η επιδεινούμενη κλιματική κρίση αποτελεί τη δεύτερη βασική αιτία, μετά τις πολεμικές συγκρούσεις, για τη διάδοση της διατροφικής ανασφάλειας εκατομμυρίων ανθρώπων. Το 80% των ανθρώπων που πεινάνε ζει σε περιοχές εκτεθειμένες σε ακραία κλιματικά φαινόμενα, τα οποία επηρεάζουν την παραγωγή τροφίμων, τη διαθεσιμότητα και την πρόσβαση σε αυτά, χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής αλλά και της Νότιας Ασίας. Αν δεν γίνει κάτι, προειδοποιούν οι ΜΚΟ, οι πληθυσμοί χωρών, όπως η Σομαλία, η Κένυα, η Αιθιοπία κ.ά., θα βρεθούν αντιμέτωποι με λιμό, επιβεβαιώνοντας τη ρήση ότι «η κλιματική αλλαγή είναι κακή, αλλά είναι τέλεια για ένα πράγμα: τον λιμό»…
Κάτι για το οποίο προειδοποιούσε το 2021 σχετική έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, συνδέοντας την παγκόσμια υπερθέρμανση -με τον πολλαπλασιασμό τυφώνων, πλημμυρών και ξηρασιών- με την παγκόσμια διατροφική ανασφάλεια. «Ένας από τους λόγους που η Υποσαχάρια Αφρική έχει υψηλότερα ποσοστά λιμού είναι η έλλειψη προετοιμασίας απέναντι στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής» παρατηρούσε ο Τζο Μζίνγκα, εκπρόσωπος του Φόρουμ Μικροκαλλιεργητών Ανατολικής και Νότιας Αφρικής, εξηγώντας ότι η εξάρτηση από μία μοναδική καλλιέργεια κάνει τον πληθυσμό εξαιρετικά ευάλωτο στην κλιματική κρίση. Επιπλέον, όπως υπογράμμισε η Μίριαμ Βίμερς, μία από τις συντάκτριες της έκθεσης, διαιωνίζεται και το θέμα της κλιματικής δικαιοσύνης: «Υπάρχουν χώρες με μικρό μερίδιο εκπομπών άνθρακα που όμως υφίστανται το βάρος της κλιματικής κρίσης»…
* Η Ρένα Δούρου είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
