Το προσφυγικό φαινόμενο κυριαρχεί και θα κυριαρχεί στα επόμενα χρόνια στον πλανήτη. Από τις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης ώς χώρες όπως η Κένυα ή η Αιθιοπία, οι προσφυγικές ροές ανθρώπων που αναζητούν καλύτερη ζωή αυξάνονται. Η κλιματική κρίση, η βία, οι πόλεμοι και οι φτώχεια είναι οι αιτίες που οδηγούν εκατομμύρια να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Σύμφωνα με την αρμόδια Υπηρεσία του ΟΗΕ, ώς τα μέσα του 2022 είχαν καταγραφεί 103 εκατομμύρια εκτοπισμένα άτομα, ενώ ο ίδιος αριθμός, στα τέλη του 2021, ανερχόταν σε 90 εκατομμύρια.
Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του ΟΗΕ αποκάλυψε ότι οι εγκαταστάσεις υποδοχής των προσφύγων υφίστανται τις συνέπειες των ακραίων καιρικών φαινομένων, που, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, πρόκειται να επιδεινωθούν. «Αναλύσαμε τις συνθήκες γύρω από τις 20 μεγαλύτερες προσφυγικές εγκαταστάσεις, εξετάζοντας κλιματικά, καιρικά και πληθυσμιακά δεδομένα», γράφει η Σόνια Φράνζεν, μία από τις συντάκτριες της Έκθεσης. Οι 15 από αυτές βιώνουν υψηλό αριθμό διαδοχικών ημερών ακραία υψηλών θερμοκρασιών, κυρίως στην Κένυα (Κακούμα), το Νότιο Σουδάν (Τζαμτζάνγκ) και το Μπανγκλαντές (Κοξ Μπαζάρ).
«Βρήκαμε ότι, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των καιρικών συνθηκών στις χώρες υποδοχής των προσφύγων, οι συνθήκες μέσα και γύρω από τα προσφυγικά στρατόπεδα, είναι συχνά χειρότερες. Αυτό επιβαρύνει επιπλέον τον πολιτικό και κοινωνικό αποκλεισμό που ήδη αντιμετωπίζουν αυτοί οι πληθυσμοί», εξηγεί η ίδια. Τα ευρήματα ήσαν εξαιρετικά έντονα σε ό,τι αφορά τα αργής εξέλιξης γεγονότα, που συνεπάγονται σταδιακές αλλαγές σε θερμοκρασίες και νεροποντές. Αλλά τα στρατόπεδα επηρεάζονται επίσης από γρήγορης ανάπτυξης καταστροφές, όπως πλημμύρες, καύσωνες και κύματα ψύχους. Για παράδειγμα, προσφυγικές εγκαταστάσεις σε Κένυα και Αιθιοπία βρίσκονται σε άνυδρες ερήμους ή σε κλιματικές ζώνες τροπικών σαβανών. Ο μέσος όρος των θερμοκρασιών εντός των εγκαταστάσεων είναι κατά 7,65 και 8,75 βαθμούς Κελσίου υψηλότεροι σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο. Από την άλλη, οι πρόσφυγες σε Ιορδανία και Πακιστάν (σε ορεινές περιοχές της χώρας με ακραίες θερμοκρασίες χειμώνα – καλοκαίρι) είναι εκτεθειμένοι σε ακραία χαμηλές θερμοκρασίες και δύσκολες χειμερινές συνθήκες.
Ειδικότερα το στρατόπεδο Ζαατάρι στη Βόρεια Ιορδανία, κοντά στα σύνορα με τη Συρία, είναι μια ξερή, κρύα στέπα με ξερά, ζεστά καλοκαίρια και πολύ ψυχρούς χειμώνες. Αν και τα ευρήματα αναφορικά με τα γρήγορης ανάπτυξης γεγονότα ήσαν λιγότερα, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι οι προσφυγικές εγκαταστάσεις δεν πλήττονται από καύσωνες, κύματα ψύχους και κατακλυσμούς. Αντιθέτως. Οι χώρες και οι περιφέρειες όπου εγκαθίστανται οι περισσότεροι πρόσφυγες παγκοσμίως είναι, σύμφωνα με πολλές έρευνες, και οι πιο ευάλωτες στην κλιματική κρίση. Οι προσφυγικές εγκαταστάσεις σε αυτές τις χώρες αντιμετωπίζουν έτσι σοβαρούς κινδύνους. Οι δε αρνητικές συνέπειες επιδεινώνονται με το πέρασμα του χρόνου εκθέτοντας περισσότερους ανθρώπους στον κίνδυνο του εκτοπισμού. Οι περίοδοι μεγάλων καυσώνων σε περιοχές όπου βρίσκονται στρατόπεδα προσφύγων, στην Κένυα, την Αιθιοπία, το Μπανγκλαντές, τη Ρουάντα, το Σουδάν και την Ουγκάντα, μεγάλωσαν μεταξύ 1981 και 2009.
«Κυβερνήσεις και ανθρωπιστικές υπηρεσίες πρέπει να προσέξουν περισσότερο αυτούς τους περιβαλλοντικούς κινδύνους όταν επιλέγουν και σχεδιάζουν χώρους υποδοχής», σημειώνει η Έκθεση. Χωρίς τις κατάλληλες στρατηγικές προστασίας των εκτοπισμένων ανθρώπων και των κοινοτήτων υποδοχής τους, ο περιορισμός της κλιματικής κρίσης και των συνεπειών της στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς γίνεται από δύσκολος ώς αδύνατος. «Τα ευρήματά μας επιβάλλουν συμπεριληπτική και ολιστική προσέγγιση, που περιλαμβάνει πρόσφυγες και κοινότητες υποδοχής τους, για τη σχεδίαση πολιτικών προσαρμογής και βιώσιμης ανάπτυξης, για την προώθηση δίκαιων και βιώσιμων μονοπατιών ανάπτυξης στις χώρες υποδοχής προσφύγων», εξηγεί η Σ. Φράνζεν.
